تمکین دارای معنای خاص و عامّ است.
تمکین به معنی خاصّ آن است که زن نزدیکی جنسی به طور متعارف با شوهر را بپذیرد و جز در مواردی که مانع موجّهی داشته باشد از برقراری رابطه جنسی با او سر باز نزند.
البته ناگفته نماند که این وظیفه یعنی برقراری رابطه جنسی در حدّ متعارف یک وظیفه اختصاصی برای زن نیست.
بلکه شوهر هم مکلّف است در حدود متعارف رابطه جنسی با زن داشته باشد،در غیراین صورت بر خلاف وظیفه حسن معاشرت رفتار کرده است.
بنابراین برقراری رابطه جنسی از تکالیف مشترک به شمار می آید. امّا تمکین به معنای عامّ، آن است که زن وظایف خود را در برابر شوهر انجام دهد و از او در حدود قانون و عُرف اطاعت نماید و ریاست شوهر بر خانواده را بپذیرد.
پس اگر شوهر توقّعات نامشروع یا نامتعارفی از زن داشته باشد زن مکلف به اطاعت از شوهر نیست .
مثلاً اگر شوهر زن را از ادای وظایف و فرایض دینی منع کند یا از زن بخواهد که اموالش را به او منتقل کند زن می تواند از اطاعت شوهر سر باز زند.
مرد می تواند رفت و آمد و مکاتبات زن را کنترل کند.
لیکن این کنترل نباید از حد متعارف خارج شود.
هر گاه مرد بر خلاف متعارف، از خروج زن از خانه و بازدید خویشان و دوستان زن جلوگیری کند رفتار او سوء معاشرت به شمار می آید.
مقام ریاست خانواده برای مرد و وظیفه ی تمکین برای زن ایجاب می کند که هر گاه در امور خانواده و تربیت اولاد و معاشرتها و اعمال زن اختلاف نظری بین زن و مرد وجود داشته باشد، زن از نظر شوهر پیروی کند. مگر اینکه مجوّز قانونی برای عدم اطاعت از شوهر وجود داشته باشد.
ناشزه چه کسی است؟
عدم تمکین در اصطلاح حقوقی نُشوز و زنی که از شوهر اطاعت نمی کند ناشِزه نامیده می شود.
نُشوز در لغت به معنی ارتفاع و بلند شدن و در اصطلاح حقوقی نافرمانی یکی از زوجین است.
نافرمانی مرد و عدم ایفای وظایف زناشویی از ناحیه او نیز درفقه اسلامی نُشوز نامیده شده است.
هرگاه نافرمانی و وظیفه ناشناسی از هر دو طرف باشد آن را شِقاق نامیده اند.
اما آنچه در حقوق امروز معمولاً به کار میرود و خصوصاً رویه قضایی بر آن استوار شده است این است که نُشوز اصولاً به نافرمانی زن اطلاق می شود.
ضمانت اجرای نُشوز(عدم تمکین)
هر گاه زن تمکین نکند و ناشزه شود شوهر می تواند به دادگاه مراجعه کرده و الزام زن را به تمکین بخواهد.
به علاوه زن بدین واسطه دیگر نمی تواند از شوهر مطالبه نفقه کند.
ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی این خصوص مقرر میدارد:
« هر گاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود»
بنا بر این اگر زن مانع مشروع و عذر موجّهی برای عدم تمکین خود داشته باشد حق او نسبت به نفقه ساقط نخواهد شد.
مثلاً اگر زن به علّت خطری که از جانب شوهر متوجه اوست از ماندن در خانه شوهر خودداری کند یا به علّت ابتلاء شوهر به امراض مقاربتی از نزدیکی با او امتناع کند این امتناع مانع حقِ نفقه نخواهد بود.
ماده ۱۱۲۷ قانون مدنی دراین باره مقرّر می دارد:
« هر گاه شوهر بعد از عقد، مبتلا به یکی از امراض مقاربتی گردد، زن حق خواهد داشت که از نزدیکی با او امتناع نماید و امتناع به علت مزبور مانع حق نفقه نخواهد بود.»
نُشوزِ شوهر یا عدم ایفاء وظایف زناشویی از جانبِ او نیز دارای ضمانت اجرای مدنی و حقوقی است و زن می تواند با مراجعه به دادگاه الزام شوهر را به انجام وظیفه درخواست نماید.
افزون بر این نُشوز شوهر سوء معاشرت به شمار می آید واگر از مصادیق عُسر و حرج باشد به زن این حق را میدهد که به دادگاه مراجعه نماید و درخواست طلاق کند.
منبع : کتاب مختصر حقوق خانواده دکتر حسین صفایی
بسیار عالی
زحمت کشیدید
زنده باشید