قرابت نسبی به قرابت در خط مستقیم و قرابت در خط اطراف تقسیم میشود.
قرابت نسبی چیست؟
تعریف و اقسام
قرابت نسبی خویشاوندی مربوط به خون است و رابطه است بین دو نفرکه یکی از نسل دیگری یا هر دو از نسل شخص ثالثی باشند. به دیگر سخن قرابت نسبی بین کسانی وجود دارد که دارای یک خون و نیاکان مشترک هستند.
قرابت در خط مستقیم رابطه ای است خونی بین دو نفر که یکی از آنها بی واسطه (مانند فرزند) یا با واسطه (مانند نوه) از دیگری تولد یافته باشد.
قرابت در خط مستقیم را قرابت در خط عمودی نیز می گویند.
در این گونه خویشاوندی که یک رابطه دو جانبه است اگر نخست اولاد را در نظر بگیرند و رابطه آنان را با پدر یا جدشان بسنجند می گویند قرابت صعودی است.
یعنی از پایین به بالا می رود و اگر پدر یا جد را مبداء قرار دهند و بخواهند رابطه او را با فرزندش یا نوه اش تعیین کنند از قرابت نزولی سخن می گویند .
در حقوق اسلام خویشان خط مستقیم صعودی (اصول) و خویشان خط مستقیم نزولی (فروع) یا فصول نامیده می شوند.
قرابت در خط اطراف رابطه ای است خونی بین افراد که از نسل شخص ثالثی باشند. مانند خویشاوندی بین برادران یا میان برادر و خواهر اعم از اینکه از یک پدر و مادر بوده ویا فقط پدر یا مادر مشترک داشته باشند.
شخص ثالثی که خویشان نسبی خط اطراف را به هم می پیوندد و نقطه اتصال و ارتباط آنها به شمار می آید در اصطلاح حقوقی (جامع نسب) نامیده میشود.
درحقوق اسلام خویشان خط اطراف را حواشی گویند. اقرباء (خویشان) نسبی خط اطراف چنددسته اند :
بعضی قرابتشان از جانب پدر و مادر و بعضی تنها از طرف پدر و بعضی دیگر فقط از ناحیه مادر است.
قرابت دسته اول ابوینی یا صُلبی و بَطنی یا پدر و مادری نامیده می شود.
قرابت دسته دوم قرابت ابی یا صلبی یا پدری نام دارد .
قرابت دسته سوم قرابت اُمّی یا بطنی یا مادری می گویند.
تفکیک این قرابتها از لحاظ ارث مفید است چرا که احکام ارث خویشان ابوینی و ابی و امّی یکسان نیست.
درجات و طبقات قرابت نسبی
قرابت نسبی شامل سه طبقه است و هر طبقه دارای درجاتی است.
دراین خصوص ماده ۱۰۳۲ قانون مدنی چنین مقرر داشته است:
قرابت نسبی به ترتیب طبقات ذیل است:
طبقه اول- پدر و مادر و اولاد و اولاد اولاد؛
طبقه دوم ـ اجداد و برادر و خواهر و اولاد آنها؛
طبقه سوم ـ اعمام و عمات و اخوال و خالات و اولاد آنها.
در هر طبقه، درجات قرب و بعد قرابت نسبی به عده‌ی نسل‌ها در آن طبقه معین می‌گردد. مثلاً در طبقه‌ی اول، قرابت پدر و مادر با اولاد در درجه‌ی اول و نسبت با اولاد اولاد در درجه‌ی دوم خواهد بود و هکذا در طبقه‌ی دوم قرابت برادر و خواهر و جد و جده در درجه‌ی اول از طبقه‌ی دوم و اولاد برادر و خواهر و جد پدر در درجه‌ی دوم از طبقه‌ی دوم خواهد بود و در طبقه‌ی سوم قرابت عمو و دایی و عمه و خاله در درجه‌ی اول از طبقه‌ی سوم و درجه‌ی اولاد آنها در درجه‌ی دوم از آن طبقه است
