نکاح

نکاح
نکاح

نکاح: قبل از پرداختن به موضوع نکاح یا ازدواج بهتراست این اصطلاح را تعریف کنیم.

ازدواج که در فقه اسلامی از آن با عنوان «نکاح» یاد شده است نه تنها در قانون مدنی ایران بلکه در بسیاری از قوانین کشور های دیگر از جمله قانون مدنی فرانسه نیز تعریف نشده است.

شاید علت این تسامح و سهل انگاری، بدیهی بودن موضوع بوده است.

به این معنی که تصور شده است، مردم یا به تعبیر دقیق تر عرفِ عام، نکاح و ازدواج را به خوبی می شناسند و بنابراین تعریف آن امر زایدی به نظر رسیده است.

ازدواج که در فقه اسلامی از آن با عنوان«نکاح» یاد می شود.این عکس به این موضوع اشاره دارد
ازدواج

اما با این همه برخی از قوانین کشور های اسلامی از جمله مراکش و سوریه این نهاد حقوقی را تعریف کرده اند.

در قانون مدنی ایران نیز با وجود سکوتِ قانون گذار، شارحان و استادان حقوق مدنی هر یک تعریفی از این عقد ارائه داده اند.

همچنین نکاح در لغت را به معنای «ضمّ» یعنی پیوستن گفته اند.

دکتر سیدحسین صفایی در کتاب حقوق خانواده  خود این واژه را این طور تعریف کرده اند:

«نکاح قراردادی است که به موجب آن زن ومرد در زندگی شریک و متحد شده، خانواده ای تشکیل می دهند.»

ایشان سپس اضافه کرده اند که ممکن است تصور شود این تعریف، تعریف جامعی نیست. چرا که این تعریف شامل نکاح موقت که از اقسام نکاح است نمی شود.

اما ایشان توضیح داده اند که در نکاح موقت نیز تشکیل نوعی خانواده مد نظر است و شرکت در زندگی  و اتحاد زن و مرد به نحوی تحقق می یابد. هرچند خانواده ای که بدین سان تشکیل می شود به استحکام و قوت و ارزش خانواده ناشی از نکاح دائم نیست و تعاون و همبستگی خانوادگی در نکاح دائم به مراتب بیشتر است.

پاره ای دیگراز استادان حقوق نیز عقد نکاح را این طور تعریف کرده اند:

« نکاح عبارت است از رابطه حقوقی که به وسیله عقد، بین مرد وزن حاصل می گردد و به آنها حق می دهد که تمتعّ جنسی از یکدگر ببرند»

به تعریف بالا می توان این ایراد را وارد کرد که تمتّعات جنسی جزو ماهیت عقد نکاح نیست و بدون آن نیز می تواند تحقق یابد و شایسته نیست آنرا در تعریف عقد نکاح وارد کنیم.

هر چند تمتّع و بهره مندی جنسی یکی از اهداف اصلی عقد ازدواج محسوب می شود اما این عقد می تواند اغراض و اهداف دیگری غیر از تمتعات جنسی نیز داشته باشد که ازجمله آنها می توان به حفظ نسل و در یک کلام توالد و تناسل اشاره کرد و نهایتا ازدواج می تواند بدون هر یک از اهداف فوق نیز محقق شود.

پاره ای از حقوقدان های کشورهای اسلامی نکاح را این طور تعریف کرده اند.:

« عقدی است که به هر یک از زوجین حق استمتاع از دیگری را به وجه مشروع می دهد.»

اگر استمتاع را به معنای عام آن که شامل هر نوع بهره برداری است در نظر بگیریم تعریف بالا تعریفی درست و به جا است.

توضیح اینکه عقد نکاح را زِواج و ازدواج هم می گویند که در واقع این واژه ها در زبان عربی مترادف هستند. به نظر می رسد برابر پارسی این واژه پیوند زناشویی باشد.

 اقسام نکاح

نکاح به دودسته دایم و موقت تقسیم میشود
اقسام نکاح

در حقوق ایران که برگرفته از فقه امامیه است ازدواج بر دو نوع است.

  1. ازدواج دائم
  2. ازدواج موقت

البته ازدواج موقت منحصرا متعلق به فقه امامیه است و درسایر مذاهب اسلامی پذیرفته نشده است.

فقیهان امامیه در خصوص اعتبار این موضوع یعنی مشروع بودن نکاح موقت به آیه ۳۴ سوره نساء استناد می کنند.

در این آیه می خوانیم:

الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَی النِّسَاءِ بِمَا فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلَیٰ بَعْضٍ وَبِمَا أَنْفَقُوا مِنْ أَمْوَالِهِمْ ۚ فَالصَّالِحَاتُ قَانِتَاتٌ حَافِظَاتٌ لِلْغَیْبِ بِمَا حَفِظَ اللَّهُ ۚ وَاللَّاتِی تَخَافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَاهْجُرُوهُنَّ فِی الْمَضَاجِعِ وَاضْرِبُوهُنَّ ۖ فَإِنْ أَطَعْنَکُمْ فَلَا تَبْغُوا عَلَیْهِنَّ سَبِیلًا ۗ إِنَّ اللَّهَ کَانَ عَلِیًا کَبِیرًا

در خصوص اقلیّت های مذهبی مندرج در قانون اساسی هم باید بر اساس احوال شخصیه آ‌نان و بر اساس قواعد شرعی مذهبی که شخص دارد عمل نمود .

به همین دلیل ازدواج موقت برای مسلمانان غیرشیعه قانونی نیست و این ازدواج که مختصّ فقه امامیه است منحصراً برای شیعیان اثر قانونی دارد.

پاسخ به چند پرسش در رابطه با حقوق خانواده:

  1. اگر مردی در زمان خواستگاری و بعد از آن تا قبل از عقد ازدواج می دانسته همسرش کارمند است و با این وجود با او ازدواج کرده آیا چنین مردی حق دارد زن خود را از اشتغال منع کند یا خیر؟

در نظریه مشورتی اداره حقوقی قوه قضائیه به این سوال پاسخ داده شده است.

پاسخ:

«هر چند اشتغال زن در سازمانهای دولتی را نمی توان منافی با حیثت او تلقی کرد لیکن حکم ماده ۱۱۱۷ قانون مدنی به طور عام و اطلاق این است که شوهر می تواند زن خود را از حرفه یا صنعتی که منافی مصالح خانوادگی یا حیثیت خود یا زن باشد منع کند .
بنابراین در صورتی هم که شوهر قبل از ازدواج به وضع استخدامی زن آگاه بوده و با رضایت کامل بر این، صیغه عقد نکاح جاری شده باشد می تواند از اختیار قانونی خود استفاده کند.»

۲٫ آیا می توان نکاح موقت را با صیغه شفاهی منعقد کرد یا الزاماً باید در محضر انجام شود؟

پاسخ:

«در نکاح موقت اصولا نیازی نیست طرفین برای ثبت این ازدواج به دفتر ازدواج مراجعه کنند بلکه می توانند به صورت شفاهی صیغه عقد موقت را بخوانند و حتی برخی از فقیهان معتقدند اگر صیغه نکاح موقت به زبان عربی هم نباشد عقد نکاح موقت صحیح است. اما از منظر قانونی در مواردی این نکاح باید ثبت شود که این موارد در ماده ۲۱ قانون حمایت از خانواده مندرج شده است.

ماده ۲۱ قانون حمایت ازخانواده:

« نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران در جهت محوریت و استواری روابط خانوادگی، نکاح دائم را که مبنای تشکیل خانواده است مورد حمایت قرار می دهد. نکاح موقت نیز تابع موازین شرعی و مقررات قانون مدنی است و ثبت آن در موارد زیر الزامی است:

۱ـ باردارشدن زوجه

۲ـ توافق طرفین

۳ـ شرط ضمن عقد

تبصره ـ ثبت وقایع موضوع این ماده و ماده (۲۰) این قانون در دفاتر اسناد رسمی ازدواج یا ازدواج و طلاق مطابق آیین نامه ای است که ظرف یک سال با پیشنهاد وزیر دادگستری به تصویب رئیس قوه قضاییه می رسد و تا تصویب آیین نامه مذکور، نظام نامه های موضوع ماده (۱) اصلاحی قانون راجع به ازدواج مصوب ۲۹/۲/۱۳۱۶ کماکان به قوت خود باقی است»

یک دیدگاه

  1. قران- سوره نساء- آیه ۲۴:
    وَ اَلْمُحْصَناتُ مِنَ اَلنِّساءِ إِلاَّ ما مَلَكَتْ أَيْمانُكُمْ كِتابَ اَللَّهِ عَلَيْكُمْ وَ أُحِلَ لَكُمْ ما وَراءَ ذلِكُمْ أَنْ تَبْتَغُوا بِأَمْوالِكُمْ مُحْصِنِينَ غَيْرَ مُسافِحِينَ فَمَا اِسْتَمْتَعْتُمْ بِهِ مِنْهُنَ فَآتُوهُنَ أُجُورَهُنَ فَرِيضَةً وَ لا جُناحَ عَلَيْكُمْ فِيما تَراضَيْتُمْ بِهِ مِنْ بَعْدِ اَلْفَرِيضَةِ إِنَ اَللَّهَ كانَ عَلِيماً حَكِيماً ]۲۴[

    و زنان شوهردار (بر شما حرام است؛) مگر آنها را كه (از راه اسارت) مالك شده‌ايد؛ (زيرا اسارت آنها در حكم طلاق است؛) اينها احكامي است كه خداوند بر شما مقرّر داشته است. اما زنان ديگر غير از اينها (كه گفته شد)، براي شما حلال است كه با اموال خود، آنان را اختيار كنيد؛ در حالي كه پاكدامن باشيد و از زنا، خودداري نماييد. و زناني را كه متعه [= ازدواج موقت‌] مي‌كنيد، واجب است مهر آنها را بپردازيد. و گناهي بر شما نيست در آنچه بعد از تعيين مهر، با يكديگر توافق كرده‌ايد. (بعداً مي‌توانيد با توافق، آن را كم يا زياد كنيد.) خداوند، دانا و حكيم است.

ارسال یک پاسخ

لطفا دیدگاه خود را وارد کنید!
لطفا نام خود را در اینجا وارد کنید
این سایت توسط reCAPTCHA و گوگل محافظت می‌شود حریم خصوصی و شرایط استفاده از خدمات اعمال.

The reCAPTCHA verification period has expired. Please reload the page.

اطلاعات تماس

  • آدرس دفتر اراک: بلوار شهید جهان پناه، ساختمان آسا، طبقه ۱۱
  • تلفن: ۰۹۳۰۵۵۱۳۱۴۷
  • پست الکترونیک: ahmadbanijamali.lawyer@gmail.com

مکان نما

رفتن به نوار ابزار