توضیحی کوتاه:
این نوشته به مرور زمان کامل تر خواهد شد. تغییر قانون، صدور نظریات مشورتی و آرای وحدت رویه و … می توانند در آینده مکمّل و متمّم این نوشته باشند.
ماده ۱۸۰
در موارد زیر بازپرس میتواند بدون آنکه ابتداء احضاریه فرستاده باشد، دستور جلب متهم را صادر کند:
الف – در مورد جرایمی که مجازات قانونی آنها سلب حیات، قطع عضو و یا حبس ابد است.
ب – هرگاه محل اقامت، محل کسب و یا شغل متهم معین نباشد و اقدامات بازپرس برای شناسایی نشانی وی به نتیجه نرسد.
پ – در مورد جرایم تعزیری درجه پنج و بالاتر در صورتیکه از اوضاع و احوال و قرائن موجود، بیم تبانی یا فرار یا مخفی شدن متهم برود.
ت – در مورد اشخاصی که به جرایم سازمانیافته و جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی متهم باشند.
توضیحات ماده ۱۸۰ قانون آئین دادرسی کیفری ۱- در پاره ای موارد با توجه به اهمیت جرم این احتمال وجود دارد که متهم به محض مشاهده احضاریه متواری شده یا با سایر متهمین برای فرار از مجازات قانونی به نحوی تبانی نماید. به همین دلیل قانون گذار در مواردی مجوز جلب بدون احضار متهم یا مظنون را صادر کرده است. ۲- مفاد این ماده در عین حال که منطقی و معقول است اما متاسفانه به دلیل عدم تعریف دقیق و جامعِ جرم سازمان یافته و جرم علیه امنیت داخلی و خارجی در بسیاری از موارد دانشمندان و محققان به اتهام چنین جرائمی بدون احضار و ابلاغ قبلی جلب شده اند. شایسته بود قانونگذار برای صدور مجوز جلب افراد به عنوان یک ضمانت اجرای قوی، به تعریف دقیق عناوین مجرمانه ای که سبب جلب بدون احضار می شود نیز می پرداخت تا حرمت اشخاص بی دلیل از بین نرود. ۳- علی رغم این که جرم سازمان یافته در قانون تعریف نشده اما در تبصره ماده ۱۳۰ قانون مجازات «گروه مجرمانه» به این نحو تعریف شده است: « گروه مجرمانه عبارت است از گروه نسبتاً منسجم، متشکل از سه نفر یا بیشتر که برای ارتکاب جرم تشکیل می شود یا پس از تشکیل، هدف آن برای ارتکاب جرم منحرف می گردد.» بدیهی است که گروه مجرمانه اگر جرمی مرتکب شود الزاماً آن جرم سازمان یافته تلقی نمی شود و همانطور که در بالا توضیح داده شد ضرور است تا قانونگذار جرم سازمان یافته را تعریف نماید و از تفسیرهای ناصواب پاره ای از محاکم جلوگیری نماید. ۴- تبصره ماده ۳۹۱ همین قانون، به جلب بدون احضار در دادگاه کیفری ۱ پرداخته است.