ماده ۸۴ قانون آئین دادرسی مدنی
در موارد زیر خوانده می‌تواند ضمن پاسخ نسبت به ماهیت دعوا ایراد کند:
۱ – دادگاه صلاحیت نداشته باشد.
۲ – دعوا بین همان اشخاص در همان دادگاه یا دادگاه هم عرض دیگری قبلاً اقامه شده و تحت رسیدگی باشد و یا اگر همان دعوا نیست، دعوایی باشد که با ادعای خواهان ارتباط کامل دارد.
۳ – خواهان به جهتی از جهات قانونی از قبیل صِغر، عدم رُشد، جنون یا ممنوعیت از تصرف در اموال در نتیجه حکم ورشکستگی، اهلیت قانونی برای اقامه دعوا نداشته باشد.
۴ – ادعا متوجه شخص خوانده نباشد.
۵ – کسی که به عنوان نمایندگی اقامه دعوا کرده از قبیل وکالت یا ولایت یا قیمومت و سمت او محرز نباشد.
۶ – دعوای طرح شده سابقا بین همان اشخاص یا اشخاصی که اصحاب دعوا قائم مقام آنان هستند، رسیدگی شده نسبت به آن حکم قطعی صادر‌شده باشد.
۷ – دعوا بر فرض ثبوت، اثر قانونی نداشته باشد از قبیل وقف و هبه بدون قبض.
۸ – مورد دعوا مشروع نباشد.
۹ – دعوا جزمی نبوده بلکه ظنّی یا احتمالی باشد.
۱۰ – خواهان در دعوای مطروحه ذی‌نفع نباشد.
۱۱ – دعوا خارج از موعد قانونی اقامه شده باشد.
منبع: روزنامه رسمی جمهوری اسلامی
توضیحات ماده:
– ایرادات مندرج در ماده ۸۴ را می توان به اعتباری به سه دسته تقسیم نمود. ۱- ایرادهایی که پذیرش آنها توسط مقام قضایی موجب تغییر مرجع رسیدگی می شود: الف- ایراد عدم صلاحیت ذاتی ب- ایراد عدم صلاحیت نسبی (محلی) ج- ایراد امر مطروحه ۲- ایرادهایی که پذیرش آنها سبب ایجاد مانع موقتی در رسیدگی به دعوا می شود: الف: ایراد عدم اهلیت ب- ایراد عدم احراز سمت ۳- ایرادهایی که پذیرش آنها سبب ایجاد مانع دائمی در رسیدگی به دعوا می شود: الف- ایراد عدم توجه دعوا ب- ایراد امر قضاوت شده ج- ایراد عدم ترتب آثارقانونی د- ایراد عدم مشروعیت ه- ایراد جزمی نبودن دعوا و- ایراد بی نفعی خواهان ز- ایراد اقامه دعوا خارج از مواعد قانونی
– دو نکته در باب بند اول این ماده: نخست این که: صلاحیت ذاتی از قواعد آمره به حساب می آید و اگر دادگاه (اعم از دادگاه های بدوی و بعدی) صلاحیت ذاتی برای رسیدگی به دعوا نداشته باشد مکلف است قرار عدم صلاحیت صادر نماید و ایراد اصحاب دعوا صرفا جنبه یادآوری و تذکر این تکلیف قانونی را دارد. دوم این که: اگر دادگاه خود را صالح به رسدگی نداند ضمن صدور قرار عدم صلاحیت پرونده را مطابق ماده ۲۷ این قانون به دادگاه صالح ارسال می نماید. (ماده ۸۹)
این نوشته به مرور زمان کامل تر خواهد شد. تغییر قانون، صدور نظریات مشورتی و آرای وحدت رویه و … می توانند در آینده مکمّل و متمّم این نوشته باشند.
: ١. نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضائیه شماره ۸۰۷/۹۴/۷ ـ ۱/۴/۱۳۹۴ سؤال در دعوایی به استناد بند ۴ ماده ۸۴ قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی دادگاه قرار رد دعوی صادر و این قرار قطعی است آیا خواهان می‌تواند مجدداً همان دعوی را به طرفیت همان خوانده بدون این که بعداً تغییری ایجاد یا امری حادث شده باشد، مطرح کند و آیا اصولاً طرح دعوای مجدد با همان کیفیت و به طرفیت همان خوانده قابل استماع است ؟ پاسخ: نظر به این که عدم استماع دعوی به لحاظ اعتبار امر مختومه ناظر به احکام دادگاهها است و شامل قرارها (به استثنای قرار سقوط دعوی) نمی گردد، بنابراین در فرض سؤال که قرار رد دعوی به استناد بند ۴ ماده ۸۴ قانون آئین دادرسی در امور مدنی مصوب ۱۳۷۹ صادر شده است، با تجدید دادخواست و طرح مجدد دعوا، ولو آنکه قرار رد دعوای صادره به مرحله قطعیت رسیده باشد، مرجع رسیدگی مکلّف به بررسی و صدور رأی مقتضی می باشد. النهایه، اگر اعتقاد به آن داشته باشد که ایراد کماکان وجود دارد، می تواند به همان استناد، قرار رد صادر کند. ضمناً باید توجه داشت که طرح ایراد از حقوق دفاعی خوانده است و خوانده می تواند از طرح آن خودداری نماید و در برخی از ایرادات، دادگاه بدون طرح ایراد خوانده، الزامی به ورود ندارد.
شماره پرونده ۳۴۶ ـ ۱/۱۲۷ ـ ۹۴