ماده ۹۱ قانون آیین دادرسی کیفری

توضیحات ماده  ۹۱ قانون آئین دادرسی کیفری

1. یکی از ویژگی های اصلی مرحله تحقیقات مقدماتی «محرمانه بودن» آن است. باید به این نکته توجه داشت که محرمانه بودن تحقیقات مقدماتی با «غیر علنی» بودن تحقیقات مقدماتی متفاوت است. با توجه به اینکه در حال حاضر در مرحله دادسرا و تحقیقات مقدماتی، نظام تفتیشی حاکم است، اصل بر محرمانه بودن این تحقیقات است که البته با غیر علنی بودن تکمیل می شود. معنا و مفهوم غیر علنی کاملا روشن است. به این صورت که از مفهوم مخالف اصل ۱۶۵ قانون اساسی می توان نتیجه گرفت که دادگاه از باید از ورود افرادی که در پرونده سمتی ندارند جلوگیری کند. اما در خصوص محرمانه بودن تعریف دقیق و روشنی ارائه نشده است. با این حال باید به تعریف لغوی واژه محرمانه بسنده نمود. یعنی همان الزاماتی که در قسمت دوم ماده به آن اشاره شده است.
2.  بر اساس ماده ۹۱ قانون آیین دادرسی کیفری، اقداماتی که مقامات دادسرا در راستای انجام تحقیقات مقدماتی انجام میدهند به نوعی اسرار پرونده تلقی شده و افشای آنها  می تواند موجب محکومیت آنها به مجازات مندرج در ماده ۶۴۸ قانون مجازات اسلامی(تعزیرات و مجازات های بازدارنده) شود.
3. مخاطب این ماده در خصوص حفظ محرمانگی و رعایت الزامات آن، اشخاصی هستند که در تحقیقات مقدماتی  حضور دارند. این حضور می تواند به واسطه سمت آنها باشد نظیر شاکی یا نماینده او، مشتکی عنه و نماینده او. همچنین کارشناس، شاهد و مطلع. مقامات قضایی دادسرا نیز مشمول حکم این ماده هستند . بنابراین دادیار، دادستان و بازپرس نیز باید رعایت محرمانگی مذاکرات در تحقیقات مقدماتی را بنمایند. اما بر اساس نص ماده  کسانی که در مرحله تحقیقات مقدماتی حضور ندارند اما به هر دلیلی از محتوای مندرجات این تحقیقات مطلع می شوند مشمول این حکم نیستند.
4.  عدم رعایت تکلیف مندرج در این ماده متخلف را با ضمانت اجرای کیفری مواجه می نماید. قسمت اخیر ماده فوق، کیفر مرتکب راهمان «مجازات جرم افشای اسرار شغلی و حرفه ای» اعلام کرده است. این جرم و مجازات آن بدین شرح در ماده ۶۴۸ قانون مجازات اسلامی ۷۵ پیش بینی شده است: «اطبا و جراحان و ماماها و داروفروشان و کلیه کسانی که به مناسبت شغل یا حرفه خود محرم اسرار می شوند، هرگاه در غیر از موارد قانونی، اسرار مردم را افشا کنند، به سه ماه ماه و یک روز تا یک سال حبس و یا به ۱۵۰۰۰۰۰ تا ۶ میلیون ریال جزای نقدی محکوم می شوند.» بدیهی است که اعمال مجازات فوق در مورد اشخاصی که به مناسبت شغل و حرفه خود در پرونده حضور نداشته ( مثلا شاکی) و اطلاعات پرونده را افشاء کرده‌اند، استثنائاً به حکم صریح و خاص ماده ۹۱ صورت میگیرد.
5.  با این حال به نظر می رسد مناسب بود که قانون گذار به نحو استثنایی و خاص در مواردی از این قاعده عدول نماید. به این نحو که در مواردی که جرائمی درجامعه رخ میدهد که به واسطه جریحه دار شدن احساسات عمومی متاسفانه رسانه های عمومی با گمانه زنی های ناصواب برای ایجاد شایعه بستر مناسبی را فراهم می آورند. بنابراین دراین موارد اگر به عنوان مثال دادستان کل یا رئیس کل دادگستری استان به صورت سربسته و مختصر ماجرا را برای ارباب جراید شرح دهد منافع بسیاری داشته باشد.