مهر یا مهریه ‌یا صداق‌ که‌ در ادبیات‌ کلاسیک ‌فارسی‌ ‌از ‌آن‌ با‌عنوان‌ کابین هم‌ نام‌ برده ‌شده
مهریه

در این‌ مقاله ‌قصد دارم‌ راجع‌ به‌ اینکه مهریه‌ چیست و ‌قوانین‌ مربوط ‌به‌ آن ‌توضیحاتی ‌بدهم.

به نظر می رسد قبل از پرداختن ‌به ‌هر موضوعی ‌در این خصوص ، ‌باید‌ تعریف ‌روشن‌ و شفافی‌ ‌از مهریه‌ ارایه دهیم.

مهر یا مهریه ‌یا صِداق‌ که‌ در ادبیات‌ کلاسیک ‌فارسی‌ ‌از ‌آن‌ با‌عنوان‌ کابین هم‌ نام‌ برده ‌شده ‌بنا به‌ تعریف‌ قانون ‌مدنی ‌در ماده۱۰۸۷ ‌هر چیزی‌ است که‌ ‌مالیت‌ داشته ‌و قابل ‌تملّک‌ نیز‌ باشد.

به‌ عبارتی ‌‌اولین‌ ‌رکن ‌رکین ‌مهریه‌ مال‌ بودن‌ ‌آن‌ است. نویسندگان ‌حقوق‌ مدنی هم‌ هر‌ کدام ‌تعریفی‌ از مهریه‌ ارایه ‌کرده‌اند‌ که ‌شاید‌ بتوان ‌به ‌طور ‌خلاصه ‌آن را ‌اینطور ‌تعریف‌ کرد : مالی ‌است‌ که ‌مرد ‌به‌ زن‌ میدهد‌ تا ‌او ‌را به ‌ازدواج ‌با خود راضی ‌‌کند.

این ‌تعریف‌ از مهریه ‌‌بعضاً موجب سوءتفاهم‌ یا کژفهمی‌ بعضی از نویسندگان غربی شده‌است. عده‌ای ‌از مستشرقان در تحلیل‌‌های‌ خود آن را به ‌معنی تعیین ‌قیمت یا بهاء برای زن‌ در نظر گرفته‌اند و آن را مغایر با قوانین حقوق بشری دانسته اند.

ازآنجاکه‌ نهاد مهریه یا معادل‌ آن ‌در کشورهای‌ غربی ‌وجود ‌ندارد چندان غریب نیست ‌که چنین‌ سو‌تفاهم‌هایی هم ‌بوجود بیاید. اما واقعیت ‌این‌ است ‌که از زمانی که برده داری لغو شده تا به امروز انسان هیچ گاه موضوع حق نبوده، بلکه همیشه طرف حق بوده است.

البته متاسفانه رگه هایی از این تفکر در جامعه هم رسوخ و رسوب کرده و بعضاً مشاهده می کنیم که افراد درت عیین مهریه گویا در حال فروش یک انسان هستند و مهریه های سنگین هم یکی از نتایج سوء این تفکر است.

مهریه در ایران  با نهاد دیگری هم شباهت بسیار دارد که در مناطق مختلف از آن به عناوینی چون شیربها یا باشلُق نام می برند.

شیربها یا باشلق پولی است که مرد به پدر و مادر دختر می دهد و با این پول رضایت آنها را در ازدواج با دختر جلب می کند. این رسم که بقایای آن هنوز  در برخی مناطق ایران وجود دارد یادگار دوره ای است که والدین از طریق ازدواج دختر خود را می فروختند.

البته همین رسم هم به مرور زمان تغییر ماهیت داده و در واقع پدر و مادر با گرفتن پول، آن را خرج جهیزیه همان دختر می کنند و در واقع از شیر بها طرفی برای خود نمی بندند.

درحالی که مهریه مالی است که مرد به عنوان هدیه به زن خود می دهد و رضایت او را برای ازدواج با خود به دست می آ‌ورد.

 مهریه غیر از سکه و پول 

به عبارت خیلی ساده می توان به جای سکه یا پول مال دیگری را به عنوان مهریه قرارداد؟

مدت مدیدی  است که در فرهنگ  ایرانی رسم شده که سکه بهار آزادی را به عنوان مهریه تعیین می کنند. شاید علت آن هم تورم لجام گسیخته ای  بوده که طی سال های گذشته تجربه کرده ایم.

پیش از آن که سکه معیار تعیین باشد سالهای سال بود که مهریه دختران و زنان ایرانی پول رایج ایران بود. البته ایرادی که در این شیوه بود (تعیین پول رایج به عنوان مهریه) این بود که به واسطه تورم از ارزش آن کاسته می شد.

البته قانون گذار هم برای جلو گیری از ضرر و زیان زنان ایرانی در هنگام محاسبه مهریه، به نرخ روز بودن آن توجه داشت و دارد و هنگام پرداخت، آن را محاسبه می کرد و می کند.

به این معنی که اگر فاصله زیادی بین روز عقد تا روز مطالبه مهریه از سوی زوجه (زن)‌ وجود داشته‌ باشد این مبلغ باید براساس ‌ نرخ ‌شاخص ‌بانک‌ مرکزی ‌که ‌به ‌صورت ‌ماهانه ‌اعلام ‌می شود ملاک‌ محاسبه ‌قرار گیرد.

اما‌ غیر ‌از ‌پول ‌و سکه ‌‌در مواردی ‌دیده ‌می شود ‌که موضوعاتی ‌از قبیل‌ آموزش‌ مثلا ‌فلان‌ هنر ‌یا چیزی ‌شبیه ‌آن هم‌ به  عنوان ‌مهر ‌قرار ‌داده ‌می شود ‌که ‌البته ‌همه ‌این‌ موارد ‌هم‌ صحیح ‌هستند .

علاوه ‌بر این چند مورد ‌اگر چه ‌خیلی ‌نادر‌ است‌، ولی ‌حق‌ تالیف‌ و سرقفلی مغازه ‌‌هم از جمله اموری هستند که می توانند ‌به ‌عنوان ‌مهریه ‌قرار ‌گیرند. به ‌عنوان ‌یک‌ فرمول ‌کلی ‌باید ‌پذیرفت‌ هر چیزی ‌که ‌قابلیت ‌تبدیل ‌شدن‌ به ‌مال ‌را ‌داشته ‌باشد می تواند ‌به ‌عنوان ‌مهر قرار گیرد.

 ‌زن ‌چه ‌زمانی‌ مالک‌ مهریه ‌خود می‌شود؟‌‌

آیا زن ‌به ‌محض‌ انعقاد ‌عقد ‌ازدواج ‌مالک‌ مهریه ‌خود ‌می شود ‌یا مالکیت ‌‌او بعد رابطه ‌زناشویی ‌است؟

اگر به قانون مدنی مراجعه کنیم مطابق ماده ۱۰۸۲ این قانون: به مجرد عقد، زن مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بکند.

مهریه حالّ چیست؟

حالّ در اینجا در مقابل مدت دار یا مُوجّل به کار رفته است. مهریه حالّ مهریه ای است که برای پرداخت آن هیچ مدت یا اقساطی در نظر گرفته نشده و در مقابل آن مهریه ای است که مثلاً زمانی به عنوان  اقساط تعیین شده تا در ‌آن زمان مهریه پرداخت شود.

البته اصولا در هنگام تعیین مهریه در خصوص حال یا مدت دار بودن آن سکوت می کنند و بر اساس اصول حقوقی در این موارد اصل بر حال بودن مهریه است. به این معنی که به محض انعقاد عقد شوهر باید مهریه را پرداخت کند.

البته اصولاً در شرایط فعلی بیشتر کسانی که  بر سرسفره عقد حاضر می شوند و تن به مهریه های سنگین چند صدسکه ای یا بعضا هزار سکه ای می سپارند از عاقبت کار خود چندان خبر ندارند و تمایلی هم ندارند در آن گیر و دار پرغوغای مراسم عروسی از این سخنان تلخ و تند حقوقی چیزی بشنوند و تمام عجله آنها بر سر این است که زودتر  این مراسم به پایان برسد  و آنها به زندگی شیرین خود برسند.

ولی واقعیت این است که به محض اینکه به قول معروف بله را گفتند اصطلاحاً (ذمه زوج مشغول می شود) یعنی رسماً مرد به همسر خود بدهکار می شود.

البته نکته ای هم نباید ناگفته گذاشت و آن هم این که اگر مرد زن را پیش از نزدیکی طلاق دهد زن مستحق نصف مهریه خود می شود.

مهرالمثل چیست؟

در عقد ازدواج دایم برخلاف ازدواج موقت اگر حین عقد، مهریه تعیین نشود هیچ خللی به عقد نکاح وارد نمی شود. درست برخلاف عقد موقت که تعیین مهریه حین عقد یکی از ارکان صحت این عقد محسوب می شود و اگر طرفین در زمان انعقاد عقد نکاح، میزان مهریه را مشخص  نکنند نکاح آنها باطل است.

البته این به این معنی نیست که اگر در عقد دایم مهریه ذکر نشود یا طرفین فراموش کنند میزان آنرا تعیین کنند هیچ مهریه ای به زن تعلق نگیرد.

در چنین مواردی براساس قانون و شرع به عرف رایج مراجع می شود و با ملاحظه مهریه اشخاصی که از نثل ظر رتبه و شان و جایگاه خانوادگی با زن برابر هستند مهریه او تعیین می شود. این مهر را قانون گذار مهرالمثل نامیده است.

مهر المُسمّی چیست؟

در مقابل مهر المثل هم مهر المسمی قرار دارد و همان مهریه است که در بالا از آ‌ن سخن گفتم. یعنی میزان و مبلغ آن در مجلس عقد مشخص است و طرفین بر اساس آن با یکدیگر ازدواج می کنند.

مهریه اعضای بدن

بسیار شنیده می شود که مثلا فلان شخص را مجبور به ازدواج باکسی کرده اند که با او رابطه نامشروع داشته و برای اینکه بعد از ازدواج قادر نباشد این رابطه را به هم بزند یک دست یا یک پای او را هم به عنوان مهر تعیین کرده اند.

با وجود شهرت بسیاری که این موضوع دارد و نگارنده خود بارها در محافل شبانه مورد سوال قرار گرفته ام اما مطلقا این موضوع واقعیت ندارد و بنده تا به حال در محافل علمی (دانشگاه) و عملی (محاکم دادگستری) با آن برخورد نکرده ام و به نظر می رسد تنها فایده آن همان گرما بخشی به محافل شبانه باشد.

چرا که همانطور که در بالا ذکر کردیم اولین رکن مهریه مالیت داشتن آن است. در صورتی اعضای بدن انسان مالیت ندارند و اگر بر فرض در مواردی به صورت غیر قانون اعضای بدن انسان خرید و فروش می شود این موضع از نظر قانونی بی اعتبار است.

نحوه مطالبه و به اجرا گذاشتن مهریه چگونه است؟

تا به حال هر چه گفتیم بر اساس قوانین و مقرراتی بود که تا مدت ها مردم می پنداشتند ضمانت اجرای  چندانی ندارند. این ضرب المثل هم که ورد زبان همه بود و غالباً در هنگام تعیین مهریه زیاد شنیده می شد (مهریه را کی داده کی گرفته؟) به عبارتی طرفین پذیرفته بودند که مهریه فقط در سر سفره عقد اعتبار دارد و خارج از آن ارزشی نمی توان برای آن قایل شد.

در این بخش به نحوه مطالبه و به اجرا گذاشتن مهریه چگونه است؟ پزداخته ایم
مهریه

اما این ضرب المثل که زمانی نُقل محافل بود دیگر کمتر شنیده می شود و کمتر کسی است که دیگر به خودش جرات دهد که آن را بر زبان بیاورد. چرا که مطالبه مهریه و اجرا گذاشتن آن چنان شایع شده است که  هر کس بگوید مهریه را کی داده کی گرفته فی المجلس با مخالفت عده زیادی مواجه می شود.

حالا واقعا مهریه را چطور باید مطالبه کرد؟

یعنی زن برای اینکه به حق خودش که همان مهریه باشد برسد چه مسیری را باید طی کند؟

قبل از ورود به بحث مطالبه مهریه و به عنوان مقدمه این نکته هم باید گفته شود که مطالبه مهریه هیچ ارتباطی به طلاق ندارد. یعنی لازم نیست که زن با شوهرش به اختلاف خورده باشد تا لازم باشد برای مطالبه مهریه اقدام کند.

بلکه به عنوان یک طلب، می توان آنرا از شوهر، هر زمان که اراده کند، مطالبه کند. درست مثل کسی که از دیگری یک برگ چک گرفته باشد.

مطابق مقررات فعلی دو راه برای مطالبه مهریه وجود دارد که هر کدام مسیر مستقلی دارند.

  1. مطالبه مهریه ازطریق دادگاه های حقوقی و خانواده
  2.  مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت

مطالبه مهریه از طریق دادگاه حقوقی و خانواده

اگر زنی قصد داشته باشد سریع به حقوق خود که همان مهریه است برسد یکی از بهترین راه ها انتخاب دادگاه حقوقی برای مطالبه مهریه است.

مطابق این شیوه اولین اقدام زن این خواهد بود که دادخواست مهریه خود را همراه با تقاضای تامین خواسته تقدیم دادگاه می کند. از طریق تامین خواسته  به سرعت اموال شوهر را توقیف می کند تا شوهر در فاصله بین تقدیم دادخواست و جلسه رسیدگی اموال خود را به اشخاص دیگری چه به نحو واقعی یا صوری منتقل نکند.

اصولا متعاقب درخواست تامین خواسته محاکم برگه ای را متقاضی می دهند که نام تمام بانکهای کشور درآن نوشته شده و متقاضی باید به شعبه اصلی آن بانکها مراجعه کند و اگر طرف دعوای او (شوهر) پولی در حساب دارد از طریق نامه دادگستری توقیف شود.

همچنین نامه ای هم به اداره ثبت اسناد واملاک و پلیس راهور  داده می شود تا اگر اتومبیلی متعلق به او وجود دارد توقیف و روانه پارکینگ شود و اموال غیر منقول (املاک) هم از خرید و فروش مصون بمانند.

حالا زن می تواند با توقیف اموال شوهر تا روز جلسه رسیدگی با خیال آسوده منتظر بماند. چرا که بر اساس سند رسمی نکاح که در آن شوهر رسماً میزان مهریه را پذیرفته اصولاً جای هیچ اما و اگری باقی نمی ماند.

بعد از صدور رای از طرف دادگاه و گذشت مدتی که حداقل‌ آن ۲۰ روز است رای قطعی می شود و زن می تواند از طریق اجرای دادگستری اقدام کند. به این صورت که تقاضای صدور اجراییه نماید.

بعد از صدور اجراییه از طرف دادگستری اگر قبلا اموال شوهر توقیف شده باشد کار چندان سختی وجود ندارد. اگر اموال شوهر پول باشد که از طریق دادگستری به حساب زن واریز می شود.

اگر مال دیگری باشد از طریق حراج  و مزایده به فروش می رسد و حاصل فروش به زن تعلق می گیرد.

اما سوال این است که اگر شوهر مالی نداشت چه؟

اگر شوهر مالی نداشته باشد که غالبا نیز چنین می شود مرد اقدام به طرح دعوای اعسار از پرداخت محکوم به می کند. به عبارت ساده مرد دراین دعوا می گوید قبول دارم که بدهکارم اما در حال حضار پولی ندارم و از دادگاه تقاضا می کند تا براساس وضعیت او بدهی او را به صورت ماهانه تقسط کنند.

 

12 دیدگاه‌ها

  1. خواهشمند است نظر (دیدگاه) اینجانب را به صورت عمومی منتشر کنید تا قانون گزاران و مجریاین قانون اقدامی را برای برداشتن قانون ظالمانه مهریه از زندگی مرد انجام دهند (جناب آقای دکتر سید ابراهیم رئیسی ریاست محترم قوه قضائیه سلام اگر اینجانب از تمام حقوق و مزایای ماهیانه و … خود پس از پرداخت سهم مهریه همسرم و … و مخارج خورد و خوراک و …خود و همسر و فرزندانم (حق اینجانب از تمام حقوق ماهیانه و … خود غذا به اندازه ای باشد که از گرسنگی نمیرم و اکر حق اینجانب از تمام حقوق ماهیانه و … خود به اندازه ای باشد که دائم با پوشیدن لباس های کهنه و مندرس لخت مادرزاد نباشم و دیگر حقی از تمام حقوق ماهیانه و … خود نداشته باشم) و در غیر این صورت همسر و فرزندانم تقاضای طلاق و جدا شدن از ایجانب را داشته باشند از جنابعالی و همکارانتان برای اینجانب چه کاری ساخته است؟ مهریه = حرام شدن زندگی بر مرد حتی اگراین دستورخدا یا پیامبریا امامان شیعه باشد باز هم ظلم خیلی بزرگی بر مرد است. چه اینجانب باهمسر و فرزندانم به زندگی مشترکمان ادامه دهیم چه اینجانب با همسر و فرزندانم به زتدگی مشترکمان خاتمه دهیم درهرصورت آنکه نابود شده است اینجانب می باشم.)

    • سلام . برای مهریه باید به دفتر ازدواجی که سند ازدواجتون تنظیم شده مراجعه کنید و درخواست صدور اجراییه کنید و در همانجا راهنماییتون می کنند برای ادامه کار. برای نفقه هم باید به دفاتر خدمات قضایی مراجعه کنید.

  2. سلام ، در جواب اون آقا که مهریه را ظالمانه دانستند ، بنده شوهررم فوت کرده و یک بچه هم ندارشتیم ؛ کلا ارثیه الان رسیده به مادر شوهرم و خواهر ایشان ، اگر بنده سهمی از زندکی داشتم الان وضعیتم این نبود ، قانونگدار باید یک فکری هم برای زنها بکنند ،
    سوال ، چطوری مهریه از ماترک همسرم طلب کنم ، بنظر با شرایط من و اینکه مادر شوهرم و خواهر شوهرم با من مشکل دارند؛ کاری پیچیده ای باشه و نیاز به یک وکیل خوب اراک و وکیل منصف دارم ، لطفا راهنماییم کنید .

  3. دادگاه ، من را به پرداخت ۱۱۰ عد سکه محکوم کرده است ، حکم رفته قسمت اجرائیات دادگاه ، من مهریه تقسیط میخوام بکنم ، تقسیط مهریه نیاز به دادخواست تقسیط مهریه دارد یا اول باید حکم اعسار از پرداخت مهریه بگیرم ( اعسار از محکوم به ) ، جنابعالی وکیل طلاق هستین میتوانید کمک من کنید ؟ سپاس

    • سلام
      وقت بخیر
      در مهلت یک ماه می توانید دادخواست اعسار خود را تقدیم نمایید و دادگاه بر اساس شرایط شما و اظهارات شهود معمولا حکم به تقسط محکوم‌به می دهد.

  4. سلام .من یک مغازه که سرقفلی می باشد بابت مهریه توقیف کردم ولی دادورز در اجرا دستور مزایده نمی دهد با اینکه رییس اجرای احکام دستور مزایده داد دادورز نگذاشت و گفت برای فروش و مزایده باید اجازه مالک باشد و مالک هم اجازه نمی دهد ولی همه می گویند این موضوع قهری می باشد. و نیاز به اجازه مالک نیست . آقای درودگر گفتند دادخواست بده حالا من باید چکار کنم نیاز به دادخواست هست و ایا دادگاه حق را به من می دهد؟

    • سلام وقت به خیر. متاسفانه با توجه به قانون موجر و مستاجر سال ۵۶ در فرضی که مستاجر حق انتقال به غیر نداشته باشد، در صورتی امکان مزایده و فروش آن بابت بدهی مستاجر در مقام اجرای حکم قطعی محکومیت وی وجود دارد که مالک رضایت داشته باشد.

      • سلام . ممنون از راهنماییتون . انشااله خدا به شما سلامتی بده . می بخشید فقط یک سوال کوچیک دارم دیگه مزاحم نمی شم. اگر دادخواست بدم دادگاه به نفع من رای می دهد و اگر مالک رضایت ندهد دادگاه مجوز انتقال را صادر می کندو دستور مزایده را می دهد؟

        • شما باید دادخواستی با این خواسته به طرفیت مالک مطرح کنید: صدور حکم مبنی بر تجویز انتقال منافع مورد اجاره به ثالث.
          اگر شرایط قانون موجر و مستاجر سال ۵۶ برای شما فراهم باشد، دادگاه حکم به انتقال منافع می دهد.

ارسال یک پاسخ

لطفا دیدگاه خود را وارد کنید!
لطفا نام خود را در اینجا وارد کنید
این سایت توسط reCAPTCHA و گوگل محافظت می‌شود حریم خصوصی و شرایط استفاده از خدمات اعمال.

The reCAPTCHA verification period has expired. Please reload the page.