توضیحی کوتاه:
این نوشته به مرور زمان کامل تر خواهد شد. تغییر قانون، صدور نظریات مشورتی و آرای وحدت رویه و … می توانند در آینده مکمّل و متمّم این نوشته باشند.
دادرس در مقام تنظیم و نوشتن رای و پیش از امضای آن، معمولا به اندازه کافی دقت به عمل می آورد. در عین حال ممکن است در این اقدام سهو قلم رخ دهد، مانند اینکه واژه ای کم یا زیاد نوشته شده، نام و مشخصات اصحاب دعوا به اشتباه و یا جا به جا نوشته شده و حتی در محاسبه اشتباه صورت گیرد.
ماده ۳۰۹ قانون آیین دادرسی مدنی مقرر نموده که سهو قلم، یا اشتباهات مزبور، تا وقتی که از حکم، درخواست تجدیدنظر نشده توسط دادگاه، رأساً یا به درخواست ذینفع، تصحیح می شود.
البته؛ باید توجه داشت که اگرچه تصحیح حکم در موارد منصوصه، مجاز است اما در هر صورت نباید موجب تغییر رای دادگاه شود. تغییر رای پس از صدور آن تخلف انتظامی محسوب می شود.
تسلیم رای اصلی بدون رونوشت رای تصحیحی ممنوع است. ترتیب تصحیح رای بر اساس تشریفات مقرر در ماده مزبور و تبصره های آن شامل احکام و قرارهای قاطع دعوا می شود. تصحیح سایر تصمیمات دادگاه ها نیاز به تشریفات یاد شده ندارد.
چنانچه نسبت به رأیی که در آن سهو قلم یا اشتباه صورت گرفته درخواست تجدیدنظر شده باشد، دادگاه نخستین حق تصحیح آن را ندارد، در این صورت طبق ماده ۳۵۱ قانون آیین دادرسی مدنی، چنانچه رای از جهات دیگری مخدوش نباشد، توسط دادگاهِ تجدیدنظر اصلاح می شود. اشتباه بودن قسمتی از رای، مانع اجرای قسمتی که مورد اشتباه نبوده در صورت قطعیت نمی باشد. چنانچه اصل حکم یا قرار قاطع دعوا، قابل واخواهی، تجدیدنظر یا فرجام باشد، تصحیح آن نیز در مدت قانونی، قابل همان شکایت است. در صورتی که رای مورد تصحیح، به واسطه واخواهی، تجدیدنظر یا فرجام، فسخ یا نقض گردد، رای تصحیحی نیز از اعتبار خواهد افتاد.
از نظر دیوان عالی کشور فرانسه تصحیح اشتباه در محاسبه یا اشتباه در ملیّت اصحاب دعوا و حتی تصحیح تعارض آشکار بین اسباب موجّهه و نتیجه رای مجاز است، اما در عین حال تصحیح اشتباه معنوی، تحت عنوان تصحیح رای مجاز نیست. دکتر شمس/ جلد نخست/ شماره ۴۳۲
