توضیحی کوتاه:
این نوشته به مرور زمان کامل تر خواهد شد. تغییر قانون، صدور نظریات مشورتی و آرای وحدت رویه و … می توانند در آینده مکمّل و متمّم این نوشته باشند.
در دادرسی اختصاری همین که مدعی دادخواست خود را با پیوست ها به دفتر دادگاه تقدیم نمود، دفتر دادگاه مکلف است در صورتی که دادخواست کامل باشد یا پس از رفع نقص، به دستور دادگاه روز و ساعت جلسه ی دادرسی را تعیین نماید.
ماده ۶۴ قانون آئین دادرسی مدنی در این باره مقرر می دارد:
«مدیر دفتر دادگاه باید پس از تکمیل پرونده آن را فورا در اختیار دادگاه قرار دهد. دادگاه پرونده را ملاحظه و در صورتی که کامل باشد پرونده را با صدور دستور تعیین وقت به دفتر اعاده می نماید تا وقت دادرسی (ساعت و روز و ماه وسال) را تعیین و دستور ابلاغ دادخواست را صادر نماید. وقت جلسه باید طوری معین شود که فاصله بین ابلاغ وقت به اصحاب دعوا و روز جلسه کمتر از پنج روز نباشد. در مواردی که نشانی طرفین دعوا یا یکی از آن ها در خارج از کشور باشد فاصله بین ابلاغ وقت و روز جلسه کمتر از دو ماه نخواهد بود.»
در حقیقت، دادرسی اختصاری به مفهوم اخص، در جلسه ای که بدین منظور تشکیل می شود انجام می گردد.
ابتدا خوب است مفهوم جلسه ی دادرسی را بررسی کنیم.
مفهوم جلسه دادرسی
«جلسه» در لغت از جمله به معنای «نشست، مجمع و انجمن» آمده است. «دادرسی» نیز ازجمله به معنای «رسیدگی به دادخواهی دادخواه» و «محاکمه» آمده است.
بنابراین معنای لغوی جلسه ی دادرسی، نشستی است که در آن به دادخواهی دادخواه، رسیدگی می شود. معنای اصطلاحی عبارت مزبور بر معنای لغوی آن منطبق است. در حقیقت چنانچه قاضی (قضات) مرجع قضاوتی با تعیین وقت و دعوت قبلی از اصحاب دعوا یا وکلای آنان حضور یافته تا به دعوا یا امری که خواهان مطرح نموده و یا به ادعاها و ادله اصحاب دعوا رسیدگی شود جلسه دادرسی تشکیل شده است. اصطلاح «جلسه دادرسی» در مواد زیادی از قانون آئین دادرسی مدنی به کار رفته است.
به عنوان مثال در ماده ۳۴ قانون آئین دارسی مدنی آمده است:
«…اگر وکالت در جلسه دادرسی داده شود مراتب در صورتجلسه قید و به امضای موکل می رسد…»
جلسه دادرسی ممکن است در دادگاه یا خارج از دادگاه تشکیل شود. بنابراین جلسه ی تحقیق محلی و معاینه ی محلی هم جلسه ی دادرسی به حساب می آیند.
اقسام جلسه دادرسی
با توجه به مواد قانونی، جلسه ی دادرسی را می توان در حال حاضر به جلسه ی دادرسی «عادی» و جلسه «خارج از نوبت» تقسیم نمود.
جلسه دادرسی عادی
منظور از جلسه دادرسی عادی (معمولی) جلسه ای است که برای رسیدگی یا ادامه رسیدگی به دعوای خواهان با تعیین وقت قبلی و دعوت اصحاب دعوا یا وکلای آنان تشکیل می شود. جلسه دادرسی عادی باید علی الاصول طبق دفتر اوقات دادگاه تعیین شود.
جلسه ی دادرسی خارج از نوبت
جلسه دادرسی خارج از نوبت جلسه ای است که بدون توجه به ترتیب دفتر اوقات دادگاه تعیین می شود و بنابراین نزدیک تر از وقتی است که دفتر اوقات نشان می دهد.
نکته مهم دیگر که باید در رابطه با جلسه رسیدگی خارج از نوبت گفته شود این است که درست است که وقت رسیدگی جلسه دادرسی خارج از نوبت نزدیک تر از وقت عادی است اما الزاما نزدیک ترین وقت نیست.
