توضیحی کوتاه:
این نوشته به مرور زمان کامل تر خواهد شد. تغییر قانون، صدور نظریات مشورتی و آرای وحدت رویه و … می توانند در آینده مکمّل و متمّم این نوشته باشند.
در این مطلب به حسن معاشرت در رابطه زناشویی پرداخته ایم.
مطابق قانون ایران زن و مرد مکلفند در روابط زناشویی خود به نحو مسالمت آمیز رفتار کنند که قانون گذار از آن به حسن معاشرت تعبیر کرده است.
ماده ۱۱۰۳ قانون مدنی تصریح می کند:
«زن و شوهر مکلف به حسن معاشرت با یکدیگرند»
البته شاید در ابتدا تصور شود که مقرره فوق بیشتر به یک توصیه اخلاقی شبیه است تا یک ماده قانونی.
اما همانطور که در ادامه خواهیم گفت علاوه براین اینکه ماده ۱۱۰۳ قانون مدنی دارای پیام اخلاقی است اما ضمانت اجرای حقوقی و قانونی هم دارد و در مواردی زن یا شوهر می تواند با استناد به آن و اثبات سوء معاشرت طرف مقابل تقاضای طلاق کند.
البته ناگفته پیداست که حسن معاشرت یک واژه کلی است و در این ماده هم مصادیق آن مشخص نشده است.
حسن معاشرت که در زبان مردم به خوش رفتاری یا خوش اخلاقی شهرت دارد بر اساس زمان و مکان مختلف است.
با توجه به اینکه این موضوع یعنی حسن معاشرت، با عرف و سنت اجتماعی پیوند ناگسستنی دارد و و اصطلاحا یک موضوع متغیر محسوب می شود باید پذیرفت که ملاک واحدی نمی توان برای آن در نظر گرفت.
به عبارتی مصادیق آن می تواند از مکانی به مکان دیگر و از زمانی به زمان دیگر تغییر کند.
در یک کلام در هر فرهنگی تعریف جداگانه ای از خوش رفتاری و حسن معاشرت وجود دارد و ممکن است رفتاری در یک فرهنگ حسن معاشرت محسوب شود و همان رفتار در فرهنگ دیگری سوء معاشرت به حساب آید.
همچنین یک رفتار در یک بازه زمانی سوء رفتار محسوب می شود و همان رفتار در زمان دیگری ممکن است سوء رفتار به حساب نیاید.
برای تشخیص این موضوع قاضی دادگاه باید به عرف و سنت رایج در محل توجه کافی کند و نمی تواند بدون ملاک و معیار عرف و سنت به صورت مجرد و بر اساس تعریف قانون مبادرت به صدور حکم کند.
با وجود این به نظر می رسد بعضی از مصادیق حسن معاشرت چندان روشن است که تقریبا در هر زمان و مکانی می توان آنرا تشخیص داد.
به عنوان مثال برقراری رابطه جنسی به نحو متعارف بین زن و مرد از لوازم حسن معاشرت است.
به این معنی که اگر یکی از زوجین از انجام رابطه جنسی به نحو متعارف سرباز زند می توان این رفتار او را یک نوع از سوء معاشرت در نظر گرفت و این موضوع به عنوان یک معیار ثابت پذیرفته شده است.
ماده ۱۱۳۰ قانون برخی از رفتارهایی را که می توان آنها را از مصادیق سوء معاشرت دانست را بر شمرده است.
ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی:
«در صورتی که دوام زوجیت موجب عسر و حرج زوجه باشد، وی می‌تواند به حاکم شرع مراجعه و تقاضای طلاق کند»
چنان چه عسر و حرج مذکور در محکمه ثابت شود، دادگاه می‌تواند زوج را اجبار به طلاق نماید و در صورتی که اجبار میسر نباشد زوجه به اذن حاکم شرع طلاق داده می‌شود.
تبصره: عسر و حرج موضوع این ماده عبارت است از به وجود آمدن وضعیتی که ادامه‌ی زندگی را برای زوجه با مشقت همراه ساخته و تحمل آن مشکل باشد و موارد ذیل در صورت احراز توسط دادگاه صالح از مصادیق عسر و حرج محسوب می‌گردد:
- ترک زندگی خانوادگی توسط زوج حداقل به مدت شش ماه متوالی و یا نه ماه متناوب در مدت یک سال بدون عذر موجه.
- اعتیاد زوج به یکی از انواع مواد مخدر و یا ابتلا وی به مشروبات الکلی که به اساس زندگی خانوادگی خلل وارد آورد و امتناع یا عدم امکان الزام وی به ترک آن در مدتی که به تشخیص پزشک برای ترک اعتیاد لازم بوده است
- محکومیت قطعی زوج به حبس پنج سال یا بیشتر
- ضرب و شتم یا هرگونه سوء رفتار مستمر زوج که عرفاً با توجه به وضعیت زوجه قابل تحمل نباشد.
- ابتلای زوج به بیماری‌های صعب‌العلاج روانی یا ساری یا هر عارضه‌ی صعب‌العلاج دیگری که زندگی مشترک را مختل نماید.
موارد مندرج در این ماده مانع از آن نیست که دادگاه در سایر مواردی که عسر و حرج زن در دادگاه احراز شود، حکم طلاق صادر نماید.
