در این مطلب در مورد عقد رهن نکاتی را توضیح میدیم.با ما همراه باشید.
طلبکار باید برای اطمینان یافتن از وصول حق دراندیشه وثیقه یا تضمین خاصی باشد و از تکیه بر وثیقه موهوم دارایی مدیون سودی نمی برد. این وثیقه ها را می توان به دو گروه تقسیم کرد.
- وثیقه شخصی
- وثیقه عینی
برای مشاوره در زمینه حقوق ثبتی به صفحه بهترین وکیل ملکی در اراک مراجعه کنید.
وثیقه شخصی چیست؟
در وثیقه شخصی ذمه بیگانه ای به ذمه بدهکار اصلی ضمیمه می شود و با این روش آنرا تضمین می کند.
طلبکار می تواند در کنار بدهکار اصلی یا هنگامی که از وصول طلب نومید می شود به ضامن رجوع کند و هر دو دارایی را پشتوانه طلب خود داشته باشد. مانند ضمانت با شرط تضامن و کفالت که به طور ناقص وسیله استیفای طلب را فراهم می کند.
ولی وثیقه شخصی نیز قابل اعتماد نیست و وصول حق را به طور کامل تضمین نمی کند.
زیرا که احتمال دارد ضامن هم معسر شود و طلبکار با دو دارایی موهوم یا ناکافی روبرو شود به ویژه درحقوق ما که اثر طبیعی ضمان انتقال دین به ذمه ضامن است این خطر بیشتر احساس می شود.
در نفوذ شرط تضامن و امکان رجوع به مضمون عنه بسیاری ازحقوقدانان تردید دارند و مهمتر این که همه نمی دانند که اثر عقد ضمان برائت مدیون اصلی است و با ضامن گرفتن از مدیون، دیگری را به جای او می نشانند بدون این که پشتوانه جدیدی بیابند.
کفالت نیز چنان که گفته شد در مرحله نخست وسیله احضار است.
پس اگر کفیل مدیون معسر را به دادگاه بیاورد تعهد دیگری ندارد و نمی توان به او رجوع کرد.
وثیقه عینی چیست؟
برعکس در وثیقه عینی طلبکار بر مال معینی از اموال بدهکار حق عینی می یابد: بدین معنی که به هنگام وصول طلب بر دیگر طلبکاران حق تقدم دارد و از حاصل فروش مال نخست او استفاده می کند.
وانگهی چون مدیون حق ندارد در وثیقه تصرفی کند که به زیان طلبکار باشد محل وصول طلب همیشه محفوظ می ماند و طلبکار می تواند آن را در دست هر کس بیابد توقیف سازد.
حق تعقیب و تقدم نسبت به مال وثیقه نشانه های وجود حق عینی برای طلبکار است.
منتها این حق عینی را مانند حق انتفاع و ارتفاق نباید از شاخه های حق مالکیت شمرد و پنداشت که طلبکار نیز از آن حق انتفاع دارد.
این حق استقلال ندارد و تابع وجود دین است.
برای تضمین به وجود می آید و با پرداخت آن از بین می رود. حق انتفاع نیز به طلبکار نمی دهد مالکیت کامل از آن بدهکار است وطلبکار فقط می تواند آن را به هنگام ضرورت وسیله وصول حق قرار دهد.
برای نشان دادن همین ویژگیها است که آن را حق عینی تبعی در برابر مالکیت و شاخه های آن که حق عینی اصلی است نامیده اند.
مفهوم رهن
عقدی را که به موجب آن مال مدیون وثیقه طلب قرار می گیرد رهن می نامند.
مرتهن و راهن در عقد رهن کیست؟
چنان که ماده ۷۷۱ قانون مدنی در تعریف آن می گوید: رهن عقدی است که به موجب آن مدیون مالی را برای وثیقه به داین می دهد. رهن دهنده را راهن و طرف دیگر را مرتهن می گویند.
البته گاهی به «مال مورد ثیقه» که عین مرهونه باشد نیز رهن گفته می شود.
برای مثال در ماده ۷۸۴ که آمده است :
« تبدیل رهن به مال دیگر به تراضی طرفین جایز است» و مقصود تبدیل وثیقه یا عین مرهونه است که با واژه رهن بیان می شود.
بدین ترتیب عقد رهن سبب می شود که طلبکار وثیقه عینی بیابد و بر آن حق عینی تبعی پیدا کند.
بدهکار نتواند در آن تصرفی کند که به زیان مرتهن باشد (ماده ۷۹۳) و طلبکار نسبت به استیفای حق خود از قیمت رهن بر دیگر طلبکاران رجحان یابد.
منبع : کتاب حقوق مدنی دوره مقدماتی درسهایی از عقود معین ۲ دکتر امیر ناصر کاتوزیان مبحث رهن
