ماده ۱۵ قانون آیین دادرسی کیفری

توضیحات ماده ۱۵ قانون آیین دادرسی کیفری

1. بر اساس ماده ۱۲۰ همین قانون اگر متضرر از جرم تا قبل از ختم دادرسی، دادخواست ضرر و زیان خود را تقدیم دادگاه نکند قرار تامین خواسته کیفری او بی اثر می شود و متضرر مجددا باید از طریق دادگاه حقوقی مبادرت به درخواست تامین خواسته با شرایط ماده ۱۰۸ قانون آیین دادرسی مدنی نماید.
2. به طور کلی برای مطالبه ضرر و زیان اصل بر این است که دادخواست آن تقدیم دادگاه شود. اما قانونگذار استثنائاً در چند جرم متضرر از جرم را از ارائه دادخواست معاف نموده است.  سرقت و کلاهبرداری و اختلاس جرائمی هستند که علاوه بر حکم محکومیت باید دادگاه محکوم علیه را به رد مال نیز محکوم نماید و بدیهی است که نیاز به دادخواست ندارد. همچنین در تصرف عدوانی و مزاحمت و ممانعت از حق نیز که به نوعی موجب ضرر شده است برابر قانون محکوم علیه موظف به اعاده وضع به حالت سابق است.  به جز موارد فوق در سایر موارد زیان دیده از جرم باید دادخواست خود را  تقدیم دادگاه نماید.
3. شاکی از همان مراحل رسیدگی کیفری می تواند دادخواست مطالبه ضرر و زیان خود را تقدیم نماید. به این نحو که در مراحل تحقیقات مقدماتی دادخواست را تقدیم بازپرس یا دادیار نماید. اما با توجه به اینکه ممکن است به هر دلیلی پرونده در مرحله دادسرا به منع یا موقوفی تعقیب منجر شود و اصطلاحا مختومه شود دادخواست مطالبه ضرر و زیان هم به  نتیجه ای نخواهد رسید. علاوه بر اینکه حکم به پرداخت ضرر و زیان فقط در صلاحیت دادگاه است و دادسرا چنین اختیاری ندارد. بنابراین توصیه می شود دادخواست مطالبه ضرر و زیان پس از پایان مراحل دادسرا تقدیم دادگاه شود. اگر دادخواست درمرحله دادسرا تقدیم شود و شکایت در همان مرحله مختومه شود متضرر از جرم چاره ای ندارد جز این که مجددا هزینه دادرسی تقدیم نماید و در دادگاه حقوقی آن را تعقیب نماید.
4. مطابق رای وحدت رویه شماره ۵۸۲ مورخ۷۱/۱۲/۲: «مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم که … در دادگاه کیفری مطرح می‌شود عنوان دعوای حقوقی دارد.» بدیهی است اجرای حکم در این حالت نیاز به درخواست و صدور اجراییه حقوقی دارد. +