مجموعه قوانین ◄ قانون مدنی ◄جلد اول – در اموال ◄کتاب دوم – در اسباب تملک ◄قسمت دوم – در عقود و معاملات و الزامات ◄باب اول – در عقود و تعهدات به طور کلی ◄فصل دوم – در شرایط اساسی برای صحت معامله ◄ مبحث اول_ در قصد طرفین و رضای آن ها
مبحث اول_ در قصد طرفین و رضای آن ها
عقد محقق می شود به قصد انشاء به شرط مقرون بودن به چيزی كه دلالت بر قصد كند.
در مواردي كه برای طرفين يا يكی از آن ها تلفّظ ممكن نباشد اشاره كه مُبيّن قصد و رضا باشد كافی خواهد بود.
انشاء معامله ممكن است به وسيله عملی كه مبيّن قصد و رضا باشد مثل قبض و اقباض حاصل گردد مگر در مواردی كه قانون استثناء كرده باشد.
الفاظ و اشارات و اعمال ديگر كه متعاملين بوسيله آن انشاء معامله می نمايند بايد موافق باشد به نحوي كه احد طرفين همان عقدی را قبول كند كه طرف ديگر قصد انشاء آن را داشته است و الّا معامله باطل خواهد بود.
اگر كسی در حال مستی يا بيهوشی يا در خواب معامله نمايد آن معامله به واسطه فقدان قصد باطل است.
كسی كه معامله می كند آن معامله برای خود آن شخص محسوب است مگر اينكه در موقع عقد خلاف آن را تصريح نمايد يا بعد خلاف آن ثابت شود معذلك ممكن است در ضمن معامله كه شخص برای خود می كند تعهّدی هم به نفع شخص ثالثی بنمايد.
در صورتی كه ثَمن يا مُثمَن معامله عين متعلق به غير باشد آن معامله برای صاحب عين خواهد بود.
ممكن است طرفين يا يكی از آن ها به وكالت از غير اقدام بنمايد و نيز ممكن است كه يک نفر به وكالت از طرف متعاملين اين اقدام را به عمل آورد.
رضای حاصل در نتيجه اشتباه يا اكراه موجب نفوذ معامله نيست.
اشتباه وقتی موجب عدم نفوذ معامله است كه مربوط به خود موضوع معامله باشد.
اشتباه در شخص طرف به صحّت معامله خللی وارد نمی آورد مگر در مواردی كه شخصيت طرف علت عمده عقد بوده باشد.
اكراه به اعمالی حاصل می شود كه مؤثر در شخص با شعوری بوده و او را نسبت به جان يا مال يا آبروی خود تهديد كند به نحوی كه عادتاً قابل تحمّل نباشد. در مورد اعمال اكراه آميز سن و شخصيت و اخلاق و مرد يا زن بودن شخص بايد در نظر گرفته شود.
اكراه موجب عدم نفوذ معامله است اگر چه از طرف شخص خارجی غير از متعاملين واقع شود.
تهديد طرف معامله در نفس يا جان يا آبروی اقوام نزديک او از قبيل زوج و زوجه و آباء و اولاد موجب اكراه است. در مورد اين ماده تشخيص نزديكی درجه برای مؤثر بودن اكراه بسته به نظر عرف است.
هر گاه شخصی كه تهديد شده است بداند كه تهديد كننده نمی تواند تهديد خود را به موقع اجرا گذارد و يا خود شخص مزبور قادر باشد بر‌اين كه بدون مشقت اكراه را از خود دفع كند و معامله را واقع نسازد آن شخص مكره محسوب نمی شود.
اگر كسی در نتيجه اضطرار اقدام به معامله كند مكره محسوب نشده و معامله اضطراری معتبر خواهد بود.
ملزم شدن شخص به انشاء معامله به حكم مقامات صالحه قانونی اكراه محسوب نمی شود.
مجرد خوف از كسی بدون آن كه از طرف آن كس تهديدی شده باشد اكراه محسوب نمی شود.
امضاء معامله بعد از رفع اكراه موجب نفوذ معامله است.
منبع: روزنامه رسمی جمهوری اسلامی