توضیحی کوتاه:
این نوشته به مرور زمان کامل تر خواهد شد. تغییر قانون، صدور نظریات مشورتی و آرای وحدت رویه و … می توانند در آینده مکمّل و متمّم این نوشته باشند.
استعفای وکیل در پرونده
استعفای وکیل یکی از راه های انقضای وکالت است که در ماده ۶۷۸ قانون مدنی آمده است. استعفای وکیل به موجب ماده ۴۰ قانون آیین دادرسی مدنی نیز موجب تاخیر دادرسی نخواهد شد، مگر اینکه دادگاه نیاز به توضیح وکیل داشته باشد که در این صورت به ترتیبی که گفته شد با لحاظ ماده ۴۳ قانون مزبور اقدام می شود.
به موجب ماده ۳۹ قانون آیین دادرسی مدنی، در صورتی که وکیل استعفای خود را به آگاهی دادگاه برساند، دادگاه به موکل اخطار می کند که شخصا یا توسط وکیل جدید، دادرسی را تعقیب نماید و دادرسی تا مراجعه موکل یا وکیل جدید، حداکثر به مدت یک ماه متوقف می شود.
مقررات قابل انتقاد این ماده که در قانون قدیم آیین دادرسی مدنی نیامده بود باید بدین ترتیب تفسیر شود که استعفای وکیل اگر چه موجب توقیف حداکثر یک ماهه دادرسی می شود، اما در عین حال این توقیف نمی تواند با توجه به ماده ۴۳ قانون آیین دادرسی مدنی، تجدید جلسه را باعث شود، مگر این که جلسه مقرر با لحاظ ماده ۴۰ قانون مزبور برای اخذ توضیحی از وکیل تعیین شده باشد.
البته باید توجه داشت که چنانچه وکیل دادگستری به منظور اطاله دادرسی استعفاء دهد مرتکب تخلف انتظامی شده است.
وکیلی که دادخواست تقدیم کرده در صورت استعفا باید موکل را نیز آگاه نماید و در این صورت موضوع استعفای وکیل و اخطار رفع نقص توسط دادگاه به موکل ابلاغ می شود و رفع نقص به عهده موکل است.
ترتیب قابل انتقاد مقرر در این ماده نیز از جهت تکلیف موکل در رفع نقص در قانون قدیم نیامده بود، بلکه استعفای وکیلی که دادخواست بدوی را تقدیم نموده بود در حین ابلاغِ اخطارِ رفع نقص یا پس از ابلاغ آن، تا پایان موعد قانونیِ تکمیل دادخواست، بی اثر شمرده شده و موجب ابلاغ اخطار مزبور به موکل نمی گردید.
به موجب ماده ۴۵ قانون آیین دادرسی مدنی؛ وکیلی که در وکالت نامه حق اقدام یا حق تعیین وکیل مجاز در دادگاه تجدیدنظر و دیوان عالی کشور را داشته باشد هرگاه پس از صدور رای یا در موقع ابلاغ آن استعفا و از رؤیت رأی امتناع نماید، باید دادگاه رأی را به موکل ابلاغ نماید. در این صورت ابتدای مدت تجدیدنظر و فرجام، روز ابلاغ به وکیل یاد شده محسوب است، مگر اینکه موکل ثابت نماید از استعفای وکیل بی اطلاع بوده که در این صورت ابتدای مدت از روز اطلاع وی محسوب خواهد شد و چنانچه از جهت اقدام وکیل ضرر و زیانی به موکل وارد شود وکیل مسئول می باشد. در خصوص این ماده دادخواست تجدیدنظر و فرجام وکیل مستعفی، قبول می شود و مدیر دفتر دادگاه مکلف است به طور کتبی به موکل اخطار نماید که شخصا اقدام کرده یا وکیل جدید معرفی کند و یا اگر دادخواست ناقص باشد نقص آن را برطرف نماید.
مقررات این ماده نیز جزئاً از ابداعات قانون فعلی آیین دادرسی مدنی است. در حقیقت این ماده اجازه می دهد با اثبات عدم آگاهی از استعفای وکیل، ابتدای مهلت تجدیدنظر و فرجام از تاریخ آگاهی موکل از استعفای وکیل شروع شود. در نتیجه از این راه نیز ممکن است برای مدت های غیرقابل پیش بینی موضوع قطعی و نهایی بودن احکامِ محاکم، در شک و تردید قرار گیرد.
افزون بر آن علی رغم تصریح ماده به مسئولیت مدنی وکیل، این مسئولیت می تواند به علت امکان اثبات آگاهی موکل از استعفای او لوث شود. از سوی دیگر استعفای وکیل پس از صدور رای یا در موقع ابلاغ و امتناع از رویت آن علی القاعده در جهت عدم تقبل تجدیدنظر و فرجام خواهی از رای است و معلوم نیست چنین وکیلی چگونه در عین حال اقدام به تقدیم دادخواست تجدیدنظر و یا فرجام خواهد نمود. دکتر شمس/ جلد نخست/ شماره ۵۶۸
نمونه لایحه استعفای وکیل در پرونده:
