توضیحی کوتاه:
این نوشته به مرور زمان کامل تر خواهد شد. تغییر قانون، صدور نظریات مشورتی و آرای وحدت رویه و … می توانند در آینده مکمّل و متمّم این نوشته باشند.
در این مطلب در مورد تامین دلیل صحبت خواهیم کرد.
در بسیاری از موارد حالاتی پیش می آید که لازم است وجود چیزی در جایی یا اتفاق افتادن حالتی یا وجود حالتی رسما ثبت و احراز شود.
گاهی هم اتفاق می افتد برای اثبات حقی به شهادت افرادی نیاز داریم که اکنون در دسترس هستند اما ممکن است در آینده نباشند.
پس لازم است شهادت ایشان را به طور رسمی در جایی ثبت کنیم تا استناد بعدی به آن ممکن باشد.
در این گونه موارد از تامین دلیل استفاده می کنیم.
ماده ۱۴۹ قانون آیین دادرسی مدنی می گوید:
«در مواردی که اشخاص ذی نفع احتمال دهند که در آینده استفاده از دلایل و مدارک دعوای آنان از قبیل تحقیق محلی و کسب اطلاع از مطلعین و استعلام نظر کارشناسان یا دفاتر تجاری یا استفاده از قراین و امارات موجود در محل و یا دلایلی که نزد طرف دعوا یا دیگری است متعذر یا متعسر خواهد شد می توانند از دادگاه درخواست تامین آنها را بنمایند.»
مقصود از تامین در این ماده فقط ملاحظه و صورت برداری از این گونه دلایل است.
مفهوم ماده به اندازه کافی روشن است و فقط کافی است معنی بعضی از لغات را روشن کنیم.
استعلام:
یعنی طلب علم یا آگاهی کردن یا نظر تخصصی و علمی کسی را خواستن.
قراین: جمع قرینه یعنی چیزی که از وجود آن بتوان به وجود چیز دیگر پی برد.
مثلا دود قرینه وجود آتش است یا وجود اتومبیل یا موتور سیکلت کسی را در محلی می توان قرینه حضور او در آن محل دانست.
امارات:
اماره عبارت است از اوضاع و احوالی که به حکم قانون یا در نظر قاضی دلیل بر امری شناخته شود
ماده ۱۳۲۱ قانون مدنی دراین باره می گوید:
اماره عبارت از اوضاع و احوالی است که به حکم قانون یا در نظر قاضی دلیل بر امری شناخته می‌شود
مثل اینکه در اختیار داشتن و در تصرف داشتن محلی یا چیزی به عنوان مالک اماره مالکیت آن برای متصرف است.
ماده ۳۵ قانون مدنی موید این مطلب است:
تصرف به عنوان مالکیت، دلیل مالکیت است، مگر این که خلاف آن ثابت شود.
معنی متعذر: یعنی غیر ممکن و محال
معنی متعسر: یعنی دشوار و سخت
نکته بسیار مهم مورد تامین دلیل
تامین دلایل وقتی ممکن است که طرف در مقابل آن مقاومت و امتناع نکند.
اگر طرف حاضر به همکاری و همراهی نباشد مجری قرار تامین دلیل همین مطلب را صورت جلسه می کند و محل را ترک می نماید.
بنابراین اگر کسی قصد داشت قرار تامین دلیل را علیه خود ما اجرا کند مثلا اوراق دفتری را که نزد ماست صورت برداری یا فتوکپی کند یا از محل کار یا منزل ما بازدید و صورت برداری کند(به عنوان تامین دلیل نه تامین خواسته و توقیف اموال) می توانیم مانع از این کار شویم و او را به منزل خود راه ندهیم و اطلاعات مورد نظر را هم در اختیار وی قرار ندهیم.
صلاح هم همین است.
پس اگر کسی یا کسانی به عنوان مدیر دفتر دادگاه و ذی نفع پرونده به ما مراجعه و اظهار کردند که قصد تامین دلیل دارند در نهایت ادب به ایشان خواهیم گفت که از همکاری با ایشان و راه دادن ایشان به محل معذوریم.
منبع : کتاب آیین نگارش حقوقی مرحوم بهمن کشاروز
