توضیحی کوتاه:
این نوشته به مرور زمان کامل تر خواهد شد. تغییر قانون، صدور نظریات مشورتی و آرای وحدت رویه و … می توانند در آینده مکمّل و متمّم این نوشته باشند.
پذیرش موکل:
- بررسی اجمالی دادخواست و ضمایم و ملاحظه مدارک و اسناد موکل و اتخاذ تصمیم در مورد رد یا قبول کار.
- تنظیم وکالت نامه و صورت جلسه پذیرش دعوا (قراردادحق الوکاله باید پس از مطالعه پرونده در دفتر دادگاه تنظیم شود.)
تحصیل اطلاعات درباره دادگاه رسیدگی کننده
- رئیس دادگاه(محل های قبلی خدمت ،تحصیلات وغیره )
- اعضای دفتر (سابقه کار،محل های قبلی خدمت و …)
تقدیم وکالت نامه و مطالعه پرونده
- چه چیزی بیش از آنچه موکل ارائه داده در پرونده هست؟
- دستورات رئیس دادگاه (ذیل و ظهر دادخواست،یادداشت های پشت جلد پرونده)
- موارد اضافه بر خواسته اصلی
- تقاضای تامین خواسته
- آیا قرارتامین خواسته صادر و اجرا شده است؟ اگر نشده چرا و اگر شده چگونه؟ مستند تقاضا؟ میزان خسارت احتمالی (درصورت وجود)
- تقاضای صدور دستور موقت
- نسبت آن به خواسته اصلی (دقیقا چه چیزی خواسته شده است؟)
- میزان خسارت احتمالی
- آیا اجرا شده است یا نه؟ اگر نشده چرا و اگر شده چگونه؟
- در این مرحله قرارداد مالی حق الوکاله تنظیم می شود.
تدابیر پیش از جلسه
- مطالبه تامین موضوع ماده ۱۰۹ قانون آئین دادرسی مدنی از خواهان.
- اعتراض به قرار تامین در صورت وجودِ فرصتِ ده روزه ماده ۱۱۶ قانون آئین دادرسی مدنی.
- اعلام مرتفع بودن موجبات تامین و تقاضای رفع تامین ( درصورت وجود موجب ماده ۱۱۸ قانون آئین دادرسی مدنی)
- تقاضای تبدیل تامین. (ماده ۱۲۴ قانون آئین دادرسی مدنی)
- تقاضای رفع اثر از دستورموقت (ماده ۳۲۱ قانون آئین دادرسی مدنی)
توجه: ممکن است کسی فقط با در دست داشتن دادخواست تامین خواسته یا صدور دستور موقت مراجعه کند یا صورت جلسه اجرای این دو را در دست داشته و یا اتفاقی از صدور و اجرای یکی از این دو آگاه شده باشد چه باید کرد؟
در این مورد هم می توان وکالت جهت مطالعه پرونده گرفت و هم در معیت موکل احتمالی به مرجع مربوط مراجعه و پرونده را مطالعه کرد. روش اول مطلوب تر و منطقی تر و بر شان وکالت منطبق تر است.
- آیا صورت جلسه تامین دلیل ضمیمه پرونده است؟ اگر هست موضوع آن چیست؟ در خصوص خنثی کردن اثر آن چه باید کرد؟
چک لیست کنترل دادخواست
- ذینفع بودن خواهان محرز است؟
- دادگاه صلاحیت دارد؟ (ذاتی، محلی، شرط داوری)
- دعوا متوجه خوانده هست؟
- طرح دعوا علیه خوانده به تنهایی صحیح است؟ (مثلا دعوای درخواست ابطال معامله سهام شرکت که فقط علیه متعاملین مطرح شده است)
- سمت نماینده یا وکیل محرز و اسناد آن درست و تمبر وکالت نامه وکیل کافی است؟
- خواسته روشن و منجّز است؟
- تقویم خواسته به طور صحیح صورت گرفته و تمبر الصاقی هزینه دادرسی کافی است؟
- اگر دستور موقت درخواست شده آیا موضوع آن با اصل خواسته متفاوت است؟
- آیا موجبی برای تقاضای رفع اثر از دستور موقت وجود دارد؟ و این تقاضا – با توجه به میزان خسارت احتمالی – توجیه منطقی و اقتصادی دارد؟
- اگر قرار تامین درخواست شده اجرا شده است ؟ آیا موجبی برای تقاضای رفع اثر از آن وجود دارد؟
- آیا موجبی برای تقاضای تبدیل تامین وجود دارد و این کار توجیه منطقی و اقتصادی دارد؟
- آیا مستندات با خواسته تناسب دارد؟ اگر نه موارد عدم تناسب چیست؟
- استدلالات متن دادخواست منطقی و قابل قبول است؟ اگر نیست موارد اشکال چیست؟
- آیا نیازی به طرح دعوای متقابل هست؟چرا؟
- آیا نیازی به جلب اشخاص ثالث به دادرسی هست؟ کدام اشخاص وچرا؟
- آیا احتمال ورود اشخاص ثالث به دعوا هست؟ کدام اشخاص و چرا؟ آیا دعاوی مرتبطی در حد ماده ۱۰۳ قانون آئین دادرسی مدنی وجود دارد یا خیر؟
- آیا ایرادات موضوع ماده ۸۴ قانون آئین دادرسی مدنی در دعوای مطروحه وجود دارد؟
- آیا تکذیب مستند طرف لازم است؟
- آیا برای دفاع، استناد به پرونده یا پرونده هایی لازم است؟ اگر هست کدام پرونده یا پروندها؟
تعیین استراتژی و تاکتیک دفاع
- ایرادات موضوع ماده ۸۴ قانون آئین دادرسی مدنی
- موجبات بطلان دعوا و رد آن
- توقیف دادرسی
مطالعه برای دفاع
- جایگاه خواسته در قوانین موجود
- جایگاه خواسته در قوانین مرتبط دیگر
- بررسی رویه قضائی و آرای اصراری دیوان عالی کشور
- بررسی نظریات مشورتی اداره حقوقی قوه قضائیه
- بررسی جایگاه دعوا در دکترین
- دکتر سید حسن امامی
- دکتر ناصر کاتوزیان
- دکتر مهدی شهیدی
- دکتر جعفر لنگرودی
- بررسی جایگاه دعوا در فقه
- تحریرالوسیله
- شرح لمعه
- مکاسب شیخ انصاری (حسب مورد)
- بررسی نظر غالب قضات دادگاه های تالی و عالی (بدوی و تجدیدنظر)
این بررسی ممکن است به کشف مواردی منجر شود که به علت وجود تهافت بین آرای دادگاه های تجدیدنظر، درخور طرح در هیات عمومی دیوان عالی کشور و ایجاد وحدت رویه شود.
تهیه لایحه دفاعیه
- خلاصه کردن دادخواست ضمن تعیین محور های اصلی حقوقی آن (در مورد دادخواست های مفصل)
- پاسخگویی به دعوا
- طرح ایرادات (ادعای انکار، ادعای تردید، ادعای جعل بدون تعیین جاعل، ادعای جعل با تعیین جاعل)
- پاسخ درماهیت
- تقاضا از دادگاه
- صدور قرار مقتضی در مورد ایرادات
- صدور قرارهای اعدادی (کارشناسی، تحقیق محلی و معاینه محلی، استماع شهادت شهود)
- ردّ دعوای خواهان ( پس از صدور و اجرای قرارهای اعدادی)
- زمان تقدیم لایحه (هرگز لایحه را پیش از جلسه تقدیم و ثبت نکنید)
جلسه دادرسی
- لزوم شرکت وکیل در جلسه (لایحه نمی تواند بدهد) نتیجه عدم حضور (ماده ۹۵ قانون آئین دادرسی مدنی)
- سیر جلسه
- اعلام رسمیت جلسه
- اظهار خواهان: دعوا به شرح دادخواست تقدیمی است (نحوه برخورد با افزایش خواسته ماده ۹۸ قانون آئین دادرسی مدنی)
- وکیل خوانده بهتر است بایستد تاسپس با اجازه دادگاه نشسته ادامه بدهد.
- بیان ایرادات شکلی
- ایرادات مربوط به وکالت نامه وکیل طرف تمبر مالیاتی اختیارات (اشخاص حقیقی، اشخاص حقوقی (شرکت ها)، وکالت نامه های تنیظمی در خارج از کشور)
- ایرادات مربوط به دادخواست: خواسته تمبر هزینه دادرسی و تقویم خواسته
- ایرادات موضوع ماده ۸۴ قانون آئین دادرسی مدنی (همراه داشتن اسناد استنادی در دفاع)
- تکذیب مستند (انکارتردید ادعای جعل)
- پاسخ به ماهیت دعوا
- تقاضای صدور قرار های اعدادی
- ردّ ادعای خواهان با استدلال
- تقاضای اتخاذ تصمیم قانونی
- پاسخ وکیل خواهان
- پاسخ وکیل خوانده (پایان سخن همیشه با خوانده است)
- ختم جلسه
- امضای صورت جلسه
- خروج از دادگاه
نقل از کتاب هنر دفاع در دادگاه ها اثر زنده یاد بهمن کشاورز
