توضیحی کوتاه:
این نوشته به مرور زمان کامل تر خواهد شد. تغییر قانون، صدور نظریات مشورتی و آرای وحدت رویه و … می توانند در آینده مکمّل و متمّم این نوشته باشند.
هنگام سوال از شاهد طرف باید بر رفتار خودمان مسلط باشیم انسان هنگام شروع به سوال کردن به ویژه در مراحل نخست به طور طبیعی دچار هیجان می‌شود و گرایش دارد که با شاهد طرف رفتار خشونت آمیزی در پیش بگیرد.
یک وکیل تازه کار باید در روزهای قبل از جلسه مرتباً به خود تلقین نماید که من از شاهد با آرامش٬ نرمی و خونسردی سوال خواهم کرد و به هیچ وجه هیجان زده یا عصبی نخواهم شد.
سوالات را باید قاطع اما مودبانه مطرح کرد آهنگ سخن نباید دوستانه باشد یا در آغاز سخنانی بگوییم که فضای کلی حاکم بر رسیدگی را اصطلاحاً خودمانی کند.
برخورد رسمی و جدی شما توأم با ابهت جلسه مانع می‌شود که شاهد احساس راحتی کند.
او احتمالاً به دلیل جو رسمی و پر ابهت دادگاه٬ تمرکز و انعطاف لازم را برای سرهم کردن یک مشت دروغ به شما نخواهد داشت.
در عین حال باید توجه داشت که جدی و قاطع سوال کردن با رفتار عصبی و موهن اشتباه گرفته نشود.
اصطلاح جالبی در منع رفتار خشن هنگام سوال از شاهد طرف مقابل در زبان انگلیسی وجود دارد.
در این اصطلاح از دو دلالت کلمه متشابه(Cross) که به معنای (سوال از شاهد طرف مقابل) و (عصبانی) است استفاده شده است.
A lawyer should Cross examine but not to examine crossly
وکیل باید طوری رفتار کند که گویی تنها برای کشف حقیقت تلاش می کند چه به نفع موکل او باشد چه به ضرر .
به همین جهت باید مواظب باشیم که وقتی شاهد نکته‌ای را به نفع موکل ما می گوید به اصطلاح ذوق‌زده نشویم بلکه به گونه ای خود را به دلیل کوشش طرف مقابل برای لطمه زدن به عدالت متاثر نشان دهیم.
بنا به همین ملاحظه هنگامی هم که جواب مطلوب دریافت نمی‌کنیم نباید ناراحتی خود را ابراز نماییم.
خونسرد و آرام باید به طرح سوالات دیگر پرداخت.
باید مطمئن شد که شاهد سوال را فهمیده است. از شتاب‌زدگی در طرح سوالات که ناشی از احساس طبیعی هیجان یا نتیجه خجول بودن است باید اکیداً اجتناب نمود و در ضمن باید مواظب باشیم که از هرگونه کلام یا برخورد اهانت آمیز با شاهد پرهیز کنیم.
برخورد خارج از نزاکت یا خشن با شاهد باعث جلب ترحم قاضی نسبت به شاهد می‌شود به علاوه دادرس این رفتار را اهانت به خود تلقی می‌کند زیرا حق سوال شما و تکلیف جواب شاهد ناشی از اراده قاضی است.
منظور از این حق و تکلیف کشف حقیقت به شیوه‌های متاَمدِانه است. رفتار ناپسند نسبت به شاهد سوء استفاده از حقی است که دادگاه به شما اعطا کرده است.
هیچ وقت نباید فی المثل شاهد را دروغگو خطاب کرد حتی اگر آشکارا معلوم شود که چنین بوده است.
جوابهای شاهد باید رفتار او را برملا سازد و نهایتاً نتیجه‌گیری اینکه گواهی شاهد خلاف حقیقت است با دادگاه است. اجازه دهید سخنان شاهد در پاسخ به سوال تمام شود مگر این که او بنا به تعلیم و توصیه وکیل طرف مقابل قصد سوء استفاده از موقعیت خود در مقام شاهد به نفع طرف مقابل را داشته باشد.
همانطور که می دانید غیر معمول نیست که بعضی از وکلا از شهود خود می خواهند که مسیر بحث را هنگام پاسخ به پرسش وکیل طرف مقابل در جهت تایید مواضع آنان منحرف نمایند.
اگر ملاحظه کردید که شاهد در حال منحرف کردن بحث است یا بی جهت موضوع را طولانی می کند همانطور که قبلاً توضیح داده شد وکیل می تواند مودبانه به شاهد اخطار کند که تنها به سوال پاسخ دهد. چنانچه این اخطار موثر واقع نشد باید توجه دادرس را به طفره رفتن او از جواب جلب کرد و با تشکر از شاهد به سراغ پرسش دیگر رفت.
نکته بسیار مهم دیگر این که باید مراقب بود که شاهد قبل از پایان تمامی سوالات از جلسه خارج نشود. علت این کار هم روشن است .
خروج شاهد از جلسه در وقت تنفس به وکیل طرف مقابل فرصت می‌دهد که او را در نحوه پاسخگویی به سوالات باقیمانده با توجه به تاکتیک پرسش شما را راهنمایی کند
ادامه دارد
منبع: کتاب فن وکالت تالیف دکتر علی اکبر ریاضی با اندکی تغییرو تصرف
