چگونه لایحه بنویسیم؟

توضیحی کوتاه:

این نوشته به مرور زمان کامل تر خواهد شد. تغییر قانون، صدور نظریات مشورتی و آرای وحدت رویه و … می توانند در آینده مکمّل و متمّم این نوشته باشند.

یکی از سوالاتی که زیاد پرسیده می شه این هست چگونه لایحه بنویسیم، در این مطلب در مورد این موضوع صحبت می کنیم.

یکی از ویژگی‌های لایحه خوب استفاده از ادبیات فاخر و مناسب است.

نوشته خوب چنانکه گفته شده است نوشته ای است که نه می‌توان به آن کلمه ای را اضافه کرد و نه می‌توان از آن کلمه ای را کم کرد.

یعنی همان چیزی که همه شنیده‌ ایم و در وصف یک تعریف خوب گفته شده است و آن اینکه تعریف باید جامع و مانع باشد.

به نظر می‌رسد این تعریف برای یک نوشته خوب هم مصداق دارد‌. نوشته ای مختصر و مفید.
ضرب المثل معروفی در زبان عربی است که می گوید:
(خیر الکلام ما قَلَّ و دَلّ)
یعنی بهترین کلام کلامی است که کوتاه و مختصر و در عین حال دلالت کننده باشد.

گاهی هم با این تعبیر که کلام نباید چنان طولانی باشد که موجب ملالت و کسالت مخاطب گردد و نه آن قدر کوتاه که مقصود و منظور گوینده را منتقل نکند همان که اصطلاحا گفته اطناب ممل و ایجاز مخل.

تمام موارد بالا را باید در نوشته رعایت کرد و اگر این نوشته لایحه ای است که قرار است مخاطب آن دادرس و قاضی دادگاه باشد که گاهی نتیجه آن رهایی دادن بی گناهی از مجازات اعدام یا حبس باشد صد چندان می شود و باید این نکات را در هر لایحه ای رعایت کرد و در نظر گرفت.

البته نکاتی که در این مقاله می آید و عمدتا راجع به شیوایی و رسایی کلام است تقریباً تا آنجا که نگارنده تحقیق کرده است در تمام زبانهای زنده دنیا حاکم است .

یعنی همان چیزی که در زبان انگلیسی به آن short and sweet گفته می شود.

چگونگی شروع لایحه

در آغاز نگارش لایحه باید چهار چوب طرح و مطالبی را که از پیش گردآوری شده را بنویسیم.

در مرحله بعد و هنگام بازبینی لایحه همواره دو پرسش را مطرح کنیم.
به این پرسش ها یکبار درباره هر نکته و یک بار نسبت به کل موضوع پاسخ دهیم.
اول اینکه آیا گفتن این نکته واقعا لازم بود ؟ تصمیم به نگفتن یک مطلب گاه بیشتر به وقت و تفکر نیاز دارد تا گفتن آن !

دو اینکه آیا لازم است که نکته دیگری بر آنچه گفته شده افزوده شود؟
تلاش کنیم بر حسب مورد نوشته را کم یا زیاد کنیم.

فواید کلام مختصر روشن است و نیازی به توضیح ندارد و تقریبا همگان می دانند که هر چقدر نوشته ای کوتاه تر باشد خواننده رغبت بیشتری به مطالعه آن پیدا می کند.

چنانچه به کسی بگویید این یک خط را بخوان بلافاصله این کار را می‌کند اما اگر بگویید این یک صفحه را بخوان احتمالا تمایل او برای خواندن کمتر می شود.

این اشتیاق به خواندن به همین ترتیب و با این نسبت با زیاد شدن حجم مطلب کاهش می یابد و هنگامی که از کسی بخواهید کتاب حجیمی را بخواند این کار را به بعد موکول می‌کند و چه بسا هیچ وقت آن را نخواند مگر اینکه آن را لازم یا جالب تشخیص دهد.

بسیار دیده‌ام قضاتی را که در اثر طولانی بودن لایحه مطالب آنرا به سرعت و دقت کم می خوانند و از پیش نتیجه را می توان حدس زد.

از طرفی موضوع را باید به اندازه کافی تشریح کرد و تمام نکات لازم را در تقویت آن بیان کرد. در موضع دفاع نیز باید الزاماً به تمام جنبه های ادعای طرف مقابل پاسخ داد.

غفلت از پرداختن به نکته‌ای در دفاع در دادرسی های بین المللی و در قوانین بسیاری از کشورها به معنای قبول ادعا در آن مورد محسوب می‌شود.

اصولاً از باب احتیاط در دفاع از موکل و در برابر ادعاهایی که دارای ابعاد وسیع و متنوع است این جمله را در آغاز لایحه نوشته می نویسند:
( موکل وقایع و استدلالات حقوقی طرف مقابل را جز در مواردی که تصریح به صحت آنها نموده است انکار می کند)

تکرار مطالب
تکرار مطلب در صورتی که ملال آور نباشد و به قول معروف اطناب ممل نباشد مفید است.

از نظر روانشناسی از اثر تلقین و بازتاب رفتاری آن آگاه هستیم.

پس اگر احساس می کنیم موضوعی حیاتی و مهم است لازم است به شیوه های مختلف و اصطلاحا به صد زبان آنرا در لایحه توضیح دهیم و بر اهمیت آن انگشت تاکید بنهیم و از تکرار مطلب نهراسیم.

تکرار مطلب و فرق آن با پرگویی مذموم
البته باید توجه داشت که تکرار مطالب حیاتی و مهم پرونده را نباید با یاوه گویی و پرگویی وکیل اشتباه گرفت که این دومی موجب خسارات بی شماری خواهد بود.

بنا به تجربه شخصی یکی از دلایل پر گویی وکیل را این می دانم که وکیل می خواهد معلومات حقوقی اش را به رخ دادگاه بکشد.
چنین وکلایی فراموش می کنند که دادگاه قرار است نسبت به حقانیت موکل حکم بدهد و درباره میزان دانش وکیل.
این زیاده گویی ها علاوه بر اطاله بیهوده کلام گاه بسیار به موکل زیان می زند ….

ادامه دارد

با الهام از کتاب فن وکالت تالیف دکتر علی اکبر ریاضی

رزرو وقت مشاوره ۰۹۳۰۵۵۱۳۱۴۷