وارثانی که گاه به فرض و گاه به قرابت ارث می برند

توضیحی کوتاه:

این نوشته به مرور زمان کامل تر خواهد شد. تغییر قانون، صدور نظریات مشورتی و آرای وحدت رویه و … می توانند در آینده مکمّل و متمّم این نوشته باشند.

این گروه را ماده ۸۹۷ قانون مدنی با این عبارت معین می کند:

 «اشخاصی که گاه به فرض و گاهی به قرابت ارث می برند عبارتند از :پدر، دختر و دخترها و خواهرهای ابی یا ابوینی و کلاله امی»

در این شمار نیز نامی از وارثان طبقه سوم برده نشده است در حالی که اگر خویشان مادری در زمره فرض بر آن نیایند دست کم باید پذیرفت که گاه به فرض ارث می برند و سهمی ثابت و مقدم بر خویشان پدری دارند (مواد ۳۴ و ۹۳۵) و گفته شد که لحن ماده ۹۳۸ قانون مدنی و آوردن متقرّبان به مادر در ردیف زوج و زوجه و سخن گفتن از نقص ترکه همه نشان از ارث به فرض دارد. این احتمال نیز قوی است که مقصود از سهام معین در ماده ۸۹۴ قانون مدنی نیز اشاره به سهام نامبرده شده در قرآن باشد زیرا بر این مبنا وارثان طبق سوم را نباید در شمار صاحبان فرض آورد وانگهی در طبقه سوم اعمام نصیب پدر و اخوال نصیب مادر را می برند. بر این پایه است که سهم اعمام دو ثلث و سهم اخوال ثلث از ترکه معین شده است.

 وارثانی که فرض ندارند

ماده ۸۹۸ قانون مدنی ضابطه تعیین این گروه از وارثان را چنین معین می کند:

  «ورّاث دیگر به غیر از مذکورین در دو ماده فوق فقط به قرابت ارث می برند»

پس خرده هایی که بر دو ماده ۸۹۶ و ۸۹۷ گرفته شد تعیین این گروه را نیز انتقاد پذیر می کند. به عنوان مثال با رعایت این ضابطه تمام وارثان طبقه سوم حتی خویشان مادری باید در گروه وارثانی قرار گیرند که فرضی در قانون ندارند، در حالی که دیدیم نشانه هایی بر خلاف این نتیجه نیز در قانون دیده می شود.  دکتر کاتوزیان/درسهایی از شفعه، وصیت و ارث/ شماره ۲۴۵

رزرو وقت مشاوره ۰۹۳۰۵۵۱۳۱۴۷