ماده ۲۰۲ قانون آیین دادرسی کیفری

توضیحی کوتاه:

این نوشته به مرور زمان کامل تر خواهد شد. تغییر قانون، صدور نظریات مشورتی و آرای وحدت رویه و … می توانند در آینده مکمّل و متمّم این نوشته باشند.

ماده ۲۰۲ قانون آیین دادرسی کیفری

 هرگاه بازپرس در جریان تحقیقات احتمال دهد متهم هنگام ارتکاب جرم مجنون بوده است، تحقیقات لازم را از نزدیکان او و سایر مطلعان به‌عمل می‌آورد، نظریه پزشکی قانونی را تحصیل می‌کند و با احراز جنون، پرونده را با صدور قرار موقوفی تعقیب نزد دادستان می‌فرستد. در صورت موافقت دادستان با نظر بازپرس، چنانچه جنون استمرار داشته باشد شخص مجنون بنابر ضرورت، حسب دستور دادستان به مراکز مخصوص نگهداری و درمان سازمان بهزیستی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی منتقل می‌شود. مراکز مذکور مکلف به پذیرش می‌باشند و در صورت امتناع از اجرای دستور دادستان، به مجازات امتناع از دستور مقام قضایی مطابق قانون مجازات اسلامی محکوم می‌شوند.

تبصره ۱- آیین‌نامه اجرایی این ماده توسط وزیر دادگستری با همکاری وزرای بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و تعاون، کار و رفاه اجتماعی تهیه می‌شود و به تصویب رییس قوه قضاییه می‌رسد.

تبصره ۲- چنانچه جرایم مشمول این ماده مستلزم پرداخت دیه باشد، طبق مقررات مربوط اقدام می‌شود.

منبع: روزنامه رسمی جمهوری اسلامی

توضیحات ماده ۲۰۲ آیین دادرسی کیفری

۱- منظور قانونگذار از عبارت «به مجازات امتناع از دستور مقام قضایی مطابق قانون مجازات اسلامی محکوم می شوند» در این ماده، مجازات یک تا پنج سال انفصال از خدمات دولتی موضوع ماده ۵۷۶ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۵ است.

۲- باید توجه داشت که دستور دادستان در خصوص انتقال مجنون به مراکز درمانی ویژه با توجه به تصریح قانونگذار در متن ماده «بنابر ضرورت»  خواهد بود. همچنین دادستان برای این اقدام باید ماده ۱۵۰ قانون مجازات اسلامی ۹۲ را در نظر داشته . به این نحو که چنین انتقالی را باید مصداق «اقدام تامینی» برای مصون داشتن دیگران از صدمات احتمالی در نظر گرفت.

۳- اگر اتهام مجنون مستلزم پرداخت دیه نیز باشد، در این صورت با صدور قرار موقوفی تعقیب جریان دادرسی خاتمه نمی یابد و با توجه به این که دیه را می توان حق مالی در نظر گرفت که مستلزم مطالبه شخص ذی حق یا نمایندگان اوست، در صورت مطالبه، دادسرا پرونده را برای رسیدگی به دادگاه ارسال می نماید. تبصره ۱ ماده ۱۵۰ قانون مجازات اسلامی نیز همین موضوع را بررسی کرده است و به نوعی تاکید دیگری بر این نظر است که با حدوث جنون دادرسی خاتمه نمی یابد.

۴- آیین‌نامه موضوع تبصره این ماده در ۱۲ ماده و ۳ تبصره توسط وزیر دادگستری با همکاری وزرای بهداشت،‌ درمان و آموزش پزشکی و تعاون،‌ کار و رفاه اجتماعی تهیه و در تاریخ ۱۳۹۸/۱/۲۶ به تصویب رییس قوه قضاییه وقت سید ابراهیم رئیسی رسید.

آیین نامه 

در اجرای تبصره ۱ ماده ۲۰۲ قانون آیین دادرسی کیفری «آیین‌نامه اجرایی نحوه نگهداری و درمان متهمان مجانین» به شرح مواد آتی است.

ماده۱ـ واژگان به کار رفته در این آیین‌نامه به مفهوم زیر می‌باشد:

الف ـ قانون: قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۹۲/۱۲/۴.

ب ـ آیین‌نامه: آیین‌نامه اجرایی نحوه نگهداری و درمان متهمان مجنون.

پ ـ مجنون: در آیین‌نامه مجنون فردی است که مطابق ماده ۱۴۹ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ در حین ارتکاب جرم دچار اختلال روانی بوده به نحوی که فاقد اراده یا قوه تمییز باشد و در مورد وی قرار موقوفی تعقیب صادر شده، لیکن جنون وی استمرار داشته و نیاز به نگهداری و درمان داشته باشد.

ت ـ مجنون خطرناک: مجنونی است که آزاد بودن وی ممکن است موجب آسیب مالی، جانی یا حیثیتی به خود و یا دیگران شود یا مخل نظم و امنیت عمومی باشد.

ث ـ مجانین: منظور مجنون یا مجنون خطرناک است.

ج ـ مرکز یا مراکز نگهداری و توانبخشی: به مرکزی اطلاق می­ شود که در سازمان بهزیستی به منظور ارائه خدمات توانبخشی پزشکی، روانی، اجتماعی، آموزشی و حرفه ای لازم برای مجنون تأسیس گردیده یا می ­شود.

چ ـ مرکز یا مراکز درمان و مراقبت: مرکزی در معیت بیمارستان­ های روان پزشکی دانشگاه ­های علوم پزشکی یا بخشی از بیمارستان­ های مذکور است که به منظور درمان و مراقبت از مجنون خطرناک باید توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تأسیس یا اختصاص یابد.

 ماده۲ـ پس از صدور قرار موقوفی تعقیب نسبت به مجانین، حسب مورد باید به‌شرح زیر اتخاذ تصمیم ­شود:

الف ـ در مورد مجنون خطرناک، بنا به دستور دادستان، تا پایدار شدن وضعیت روانی در یکی از مراکز درمان و مراقبت تعیین شده از طرف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، تحت درمان قرار می­گیرد.

ب ـ‌ در صورتی که به تشخیص مقام قضایی با جلب نظر پزشکی قانونی نیاز به بستری شدن مجنون در بیمارستان روان پزشکی نباشد و همچنین در صورت وصول گزارش از بیمارستان مبنی بر عدم ضرورت بستری بودن بیمار برای درمان، جهت ترخیص وی از بیمارستان یا اعزام به مرکز نگهداری و توانبخشی یا مرکز درمان و مراقبت دستور لازم توسط دادستان صادر خواهد شد.

تبصره ـ چنانچه حسب مورد به درخواست بیمارستان روانپزشکی یا پزشکی قانونی برای نگهداری مجانین نیاز به نیروهای حفاظتی باشد، در صورت لزوم، مقام قضایی دستور مقتضی به ضابطان دادگستری صادر می ­کند.

ماده۳ـ دادستان کل کشور موظف است ظرف یک ماه پس از ابلاغ آیین ­نامه با همکاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان بهزیستی فهرست مراکز نگهداری و توانبخشی و مراکز درمان و مراقبت و تغییرات آن را برای اطلاع کلیه مراجع قضائی ارسال نماید.

تبصره ـ وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی و سازمان بهزیستی مکلفند پاسخ استعلامات دادستان کل کشور را در اسرع وقت اعلام داشته و همکاری لازم را معمول نمایند.

ماده۴ـ مسؤولیت پذیرش مجنون خطرناک برای درمان و مراقبت به عهده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و برای نگهداری و توانبخشی مجنون با سازمان بهزیستی خواهد بود.

تبصره ـ چنانچه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان بهزیستی در حوزه قضایی استان یا شهرستانی فاقد مرکز نگهداری و توانبخشی یا مرکز مراقبت و درمان از مجانین باشد، دادستان آنان را به مراکز دیگری که حسب مورد توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی یا سازمان بهزیستی تعیین می­ گردد، اعزام می­ کند.

ماده۵ ـ اعزام مجانین حسب مورد به مرکز نگهداری و توانبخشی یا مرکز درمان و مراقبت، در اجرای دستور دادستان، به عهده ضابطان دادگستری است. ضابطان دادگستری مکلفند مراتب تحویل آنان به مراکز مذکور را با تنظیم صورتمجلس برای درج در سابقه قضایی وی به مرجع قضایی رسیدگی‌کننده منعکس و نسخه­ ای از آن را به دادستان ارائه کنند.

ماده۶ ـ ملاقات با مجانین تابع ضوابط مرکز نگهداری و توانبخشی یا مرکز درمان و مراقبت می‏ باشد.

ماده۷ـ دادستان باید بر امر نگهداری و توانبخشی و مراقبت و درمان مجانین در مرکز نگهداری و توانبخشی یا مرکز درمان و مراقبت به صورت مستمر نظارت نماید و در صورت برخورد با تخلف و موارد کمبود امکانات و نیازهای مراکز یاد شده مراتب را جهت اقدام مقتضی و عنداللزوم انعکاس آن به سازمان بهزیستی و وزارت بهداشت،‌ درمان و آموزش پزشکی به دادستان کل کشور اعلام کند.

ماده۸ ـ پس از طی دوره درمان و مراقبت یا توانبخشی و نگهداری در مراکز مذکور در ماده ۲ آیین‌نامه، مقام قضایی مربوط با جلب نظر پزشکی قانونی دستور ترخیص مجانین را صادر می­ کند.

ماده۹ـ استنکاف از اجرای دستور دادستان در مورد نگهداری، مراقبت و درمان مجانین مشمول مقررات ماده ۵۷۶ قانون مجازات اسلامی (کتاب پنجم تعزیرات) می‌باشد.

ماده۱۰ـ دولت موظف است در اجرای ماده ۵۶۷ قانون آیین دادرسی کیفری هر ساله بودجه لازم را جهت اجرای قانون و آیین‌نامه و مفاد ماده ۱۵۰ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲ به منظور تأمین هزینه‌های مربوط به نگهداری و توانبخشی و درمان و مراقبت مجانین حسب مورد به پیشنهاد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان بهزیستی کشور، تأمین نماید.

ماده۱۱ـ نظارت بر حسن اجرای این آیین ­نامه به عهده دادستان کل کشور می­ باشد.

ماده۱۲ـ این آیین‌نامه در ۱۲ ماده و ۳ تبصره توسط وزیر دادگستری با همکاری وزرای بهداشت،‌ درمان و آموزش پزشکی و تعاون،‌ کار و رفاه اجتماعی تهیه و در تاریخ ۱۳۹۸/۱/۲۶ به تصویب رییس قوه قضاییه رسید.

سیدابراهیم رئیسی ـ رئیس قوه قضائیه