توضیحی کوتاه:
این نوشته به مرور زمان کامل تر خواهد شد. تغییر قانون، صدور نظریات مشورتی و آرای وحدت رویه و … می توانند در آینده مکمّل و متمّم این نوشته باشند.
ماده ۲۱۳
تفهیم اتهام به کسی که به عنوان متهم احضار نشده از قبیل شاهد یا مطلع ممنوع است و چنانچه این شخص پس از تحقیق در مظانّ اتهام قرار گیرد، باید طبق مقررات و به عنوان متهم برای وقت دیگر احضار شود.
۱- متهم در فرایند دادرسی کیفری و خصوصا در مرحله تحقیقات مقدماتی از حقوقی برخوردار است. این حقوق صرفا به متهم تعلق دارد و اشخاص دیگری که در فرایند دادرسی شرکت دارند فاقد چنین حقوقی هستند. به عنوان مثال حق همراه داشتن وکیل مطابق ماده ۱۹۰ همین قانون از جمله این حقوق محسوب می شود. لذا به نظر می رسد به منظور فراهم ساختن زمینه اجرای این حقوق ضروری است که تفهیم اتهام صرفا در مورد متهم انجام شود. در نتیجه تفهیم اتهام به شاهد یا مطلع توجیه قانونی ندارد. ۲- اگر شخصی که به عنوان شاهد یا مطلع احضار شده (و طبیعتا عنوان متهم ندارد، مثلا شاهد یا مطلع) پس از تحقیق مشخص شود که اتهام اصلی متوجه اوست، در این حالت باید وقت دیگری برای او تعیین نمود و در آن جلسه اتهام وارده را به او تفهیم نمود. در این حالت نمی توان به منظور اطمینان از بازگشت و حضور مجدد او در جلسه بعدی مبادرت به صدور قرار تامین نمود. چرا که قرار تامین مطابق ماده ۲۱۷ همین قانون، الزاما باید بعد از تفهیم اتهام صورت پذیرد. ۳- اگر اتهام متوجه شخصی باشد، بازپرس باید در برگ احضاریه صراحتا قید نماید که او به عنوان «متهم» احضار شده است. بنابراین اگر بازپرس شخص متهم را به عنوان شاهد یا مطلع احضار نماید و این شخص با این تصور که اتهامی متوجه او نیست در دادسرا حاضر شود و بعد به او گفته شود که متهم است، این کار علاوه بر این که فریب متهم و نوعی خدعه در امر دادرسی به حساب می آید که در شان مقام قضایی نیست و اخلاقا نیز مذموم است، تخلف انتظامی نیز محسوب می شود. تاریخ نظریه : ۱۳۹۶/۰۲/۳۱ شماره نظریه : ۴۸۷/۹۶/۷ شماره پرونده : ۶۹-۸۶۱/۱-۶۰۳ استعلام : برابر ماده ۲۱۳ قانون آئین دادرسی کیفری تفهیم اتهام به کسی که به عنوان متهم احضار نشده از قبیل شاهد با مطلع ممنوع است و چنانچه این شخص پس از تحقیق در مظان اتهام قرار گیرد باید طبق مقررات و به عنوان متهم برای وقت دیگر احضار شود با توجه به ماده خواهشمند است بفرمائید: ۱-با لحاظ ماده ۱۶۸ قانون آئین دادرسی کیفری آیا بازرس یا مقام قضایی دیگر می تواند دستور احضار متهم یا مشتکی عنه را در مواردی که دلیل کافی بر توجه اتهام علیه وی وجود ندارد به عنوان مطلع صادر کند هر چند پس از حضور تفهیم به وی نشود؟ ۲-چنانچه طرفِ شکایت در مرجع انتظامی حاضر باشد آیا مقام قضائی می تواند دستور تحقیق از ایشان به عنوان مطلع را صادر کند یا خیر؟ پاسخ : ۱) نظر به تصریح مقنن در ماده‌ی ۲۰۴ قانون آیین دادرسی کیفری ۱۳۹۲ با الحاقات و اصلاحات بعدی، بازپرس می‌تواند به تشخیص خود، شخصی را که حضور یا تحقیق از وی برای روشن شدن موضوع ضروری است به عنوان مطلع احضار نماید. ۲) مستفاد از مواد ۳ و ۹۴ قانون آیین دادرسی کیفری ۱۳۹۲ با الحاقات و اصلاحات بعدی و ماده‌ی ۶ قانون موصوف که ناظر به اصل سرعت و استمرار تحقیقات مقدماتی با رعایت حقوق افراد ذی‌ربط در فرآیند دادرسی کیفری می‌باشد، در فرض سوال تحقیق از مشتکی‌عنه که طوعاً در مرجع انتظامی حاضر گردیده است، به عنوان مطلع با رعایت حقوق ناظر به تحقیق از مطلعان، فاقد اشکال قانونی است و نحوه حضور وی از این حیث موضوعیت ندارد. ۳) مستنبط از ماده‌ی ۳۱۸ قانون آیین دادرسی کیفری ۱۳۹۲ با الحاقات و اصلاحات بعدی ناظر به مواد ۱۶۰، ۱۶۴ و تبصره‌ی ۲۱۱ قانون مجازات اسلامی و مواد ۲۱۲ و ۳۱۹ از قانون صدرالذکر، در فرض سوال، استفاده از اطلاعات و اظهارات مطلع چنانچه موثر در تحقق علم قاضی به عنوان ادله‌ی اثبات، ناظر به ارتکاب جرم باشد، به عنوان دلیل با رعایت حکم مقرر در ماده‌ی ۲۱۳ قانون موصوف و احکام قانونی ناظر به کیفیت تحصیل دلیل، فاقد اشکال قانونی است و در هر حال تشخیص ارزش اثباتی و تأثیر آن به عنوان دلیل قانونی اثبات جرم با مقام قضایی است. + توضیح سه
