توضیحی کوتاه:
این نوشته به مرور زمان کامل تر خواهد شد. تغییر قانون، صدور نظریات مشورتی و آرای وحدت رویه و … می توانند در آینده مکمّل و متمّم این نوشته باشند.
قائم مقامی فرزندان از نسلی که اگر زنده می بود در زمره وارثان می آمد مبتنی بر فرض وجود آن نسل واسطه است قاعده ای است که در هر سه طبقه وارثان اعمال می شود و نباید آن را از فروع حَجب یا استثناء بر اصل تقدّم وارث نزدیک تر و محروم ماندن خویشان دورتر شمرد.
حکمت «فرض وجود» برای وارثانی که مجال رسیدن به میراث خود را نیافته اند، رعایت عدالت است تا بازماندگان آنان از نصیب پدر استفاده کنند.
پس، قاعده را می توان چنین خلاصه کرد که: «هر گاه از وارثان هم درجه در طبقه ای کسی باقی نمانده باشد، نسل بعد هر یک از اعضای این گروه یا صنف به قائم مقامی نسب بی واسطه میراث او را می برند و ترکه چنان تقسیم می شود که گویی آن نسل به هنگام مرگ مورث زنده بوده است، مگر اینکه فرزندان در طبقه دیگری قرار گیرند.»
به عنوان مثال هر گاه در طبقه اول از فرزندان متوفی کسی زنده نمانده باشد، نواده ها میراث پدر یا مادر خود را به قائم مقامی می برند. ولی، در طبقه دوم هر گاه اجداد متوفی مرده باشند، فرزندان آنان قائم مقام پدر نمی شوند، زیرا فرزندان عمو و عمه متوفی می شوند که در طبقه سوم قرار می گیرند و بر عکس اجداد بالاتر ممکن است به قائم مقامی نسل نزدیک تر ارث برند.
گروه هم درجه در طبقه اول صنف فرزندان متوفی هستند که در کنار پدر و مادر (صنف دیگر) ارث می برند. در طبقه دوم این گروه برادران و خواهران هستند که با اجداد (خط صعودی) ارث می برند. در طبقه سوم خویشان صعودی و نزولی خط عمودی، در کنار هم قرار نگرفته اند بلکه همه خویشان در خط اطراف و هم درجه اند و از یک صنف هستند. زمینه قائم مقامی در صورتی پیدا می شود که هیچ یک از اعمام یا عمات و اخوال یا خالات زنده نباشند و فرزندان آنان (نسل بعد) به قائم مقامی پدر یا مادر خود میراث او را بر طبق قاعده ارث میان خود تقسیم کنند.
در تعریف قائم مقامی نیز می توان گفت: «فرض قانونی است که به موجب آن گروهی از خویشان جانشین حقوق ارثی نسل خود با متوفی قرار می گیرند.»
دکتر ناصر کاتوزیان/ درس هایی از شفعه، وصیت و ارث/ شماره ۱۶۲
سلام علیکم ، وکیل محترم سایت ، بنده یک ملک را در سال پیش خریداری کرده ام ولی بعلت مشکلات باشهرداری و پایان کار ؛ سند ملک صادر نشده است ، الان نگرانم که با توجه به قولنامه یا مبایعه نامه منعقده ، فروشنده که فردی مسن هست ، فوت کند ، ایشان سه پسر دارند که یکی شان در امریکا زندگی میکنند ، اگر این اقا فوت کنند ؛ تکلیف ما چی میشه ؟
سلام و درود
اگر فروشنده فوت کند شما باید به طرفیت وراث ایشون دعوا را مطرح کنید. چرا که بعد از فوت وراث قائم مقام مالک محسوب می شوند.
باسلام،آیا باوصیت پدر بزرگم که وصیت کرده یکی از پسرانم فوت کرده قبل از خودم ونوه پسری را جانشین فرزند فوت شده باشد،وبنده ۱عمو و۲عمه دارم که فرزندان پدر بزرگ هستند وزنده هستند بنده چه میزان ارث می برم،باتشکر
سلام
ممنون از توجه شما به مقاله وراثت به قائم مقامی
سوال شما خیلی روشن نیست. اگر ممکنه توضیح بیشتری بدین. ممنونم
باسلام،پدر بزرگم وصیت کردندکه ۸سهم زمین کشاورزی ویک خانه روستایی دارم به صورت عادی وامضا چند شاهد ویکی از فرزندان پدر بزرگم امضا کرده اند،که بنده ۲دختر دارم و۲پسر یکی از فرزندان پسر قبل از خودم فوت کرده وبنده پسر ایشان یعنی نوه را جانشین معرفی می کنم ودر میان وراث از نوه اسم برده ونوشته شده طبق قوانین ومقررات اسلامی تقسیم شود بین واث اسم آورده و فرزندان پدر بزرگم در قید حیات هستند آیا با این وصیت پدر بزرگ جز وارث می شوم یا به طریق دیگری ارث می برم وصیت نامه به خطپدر بزرگم نیست
سلام وقتتون بخیر
شوهر عمه ی من فوت شدن و هیچ خواهر و برادر و پدر و مادر و فرزندی نداشتن فقط چندتا پسر عمو و دختر عمه داشتن شوهر عمه ی من ی خونه داشتن ک به نام خودشون بود پسر عموها ادعای ارث کردن زمانی ک دادگاه فوت نامه ی پدراشون رو بررسی کرد معلوم شد ک پدارشون قبل از شوهر عمه ی من فوت شدن گفت پس به اونا تعلق نمیگیره ی مقدار از خونه به عمه ی من تعلق گرفت و بقیه ی خونه رو از دادگاه خرید حتی خونه رو دادگاه روزنامه هم کرد و به مزایده گذاشت ک دوباره عمم بقیه ی خونه رو خرید بعد از دو سال از خرید خونه ی قسمت از خونه رو فروخت الان پسر عمو های شوهرش اومدن و مزاحمش شدن ک اجازه ی فروش اموال رو نداری و ما وکیل گرفتیم به ما سهم میرسه آیا صحت داره البته بقیه ی خونه رو هم به نام بنده زدن میخوام بدونم چیکار باید بکنن ؟
سلام
وقت بخیر
ممنون از توجه شما به این مقاله
رای دادگاه به درستی صادر شده و مالکیت عمه شما صحیح است و پسر عمو ها نمی توانند مزاحم ایشان شوند. البته مشخص نیست بر چه اساسی قصد طرح دعوا دارند. اما با توضیحی که شما دادید جای نگرانی وجود ندارد.
سلام
وقت بخیر
ممنون از توجه شما به مقاله وراثت به قائم مقامی
مطابق ماده ۸۷۵ قانون مدنی شرط وراثت زنده بودن در حین فوت مورث است. بنابراین در موضوع طرح شده از جانب شما با توج به این که وراث (عموهای شوهر عمه شما) پیش از شوهر عمه فوت کرده اند اصولا ارثی به آنها تعلق نگرفته تا فرزندان آنها به قائم مقامی بتوانند جزو میراث بران به حساب آیند.
چقد قشنگ توضیح دادید، ممنون
ممنون از لطف شما