توضیحی کوتاه:
این نوشته به مرور زمان کامل تر خواهد شد. تغییر قانون، صدور نظریات مشورتی و آرای وحدت رویه و … می توانند در آینده مکمّل و متمّم این نوشته باشند.
ماده ۱۸۹
بازپرس مکلف است بلافاصله پس از حضور یا جلب متهم، تحقیقات را شروع کند و در صورت عدم امکان، حداکثر ظرف بیست و چهار ساعت از زمان تحت‌نظر قرار گرفتن او توسط ضابطان دادگستری، با رعایت ماده (۹۸) این قانون مبادرت به تحقیق نماید. در صورت غیبت یا عذر موجه بازپرس یا امتناع وی از شروع تحقیقات به دلایل قانونی، دادستان انجام تحقیقات را به بازپرس دیگر یا در صورت اقتضاء به دادرس دادگاه محول می‌کند.
تبصره – تحت‌نظر قرار دادن متهم بیش از بیست و چهار ساعت، بدون آنکه تحقیق از او شروع یا تعیین تکلیف شود، بازداشت غیرقانونی محسوب و مرتکب به مجازات قانونی محکوم می‌شود.
توضیحات ماده ۱۸۹ قانون آئین دادرسی کیفری ۱- ضمانت اجرای بازداشت غیرقانونی در مواد ۵۷۵ و ۵۸۳ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات های بازدارنده) مصوب ۱۳۷۵ گنجانده شده است. ۲- ماده فوق به لزوم شروع تحقیق فوری از متهم پس از حضور یا جلب وی نزد بازپرس اشاره دارد. تنها در صورت عدم امکان تحقیق فوری از متهم، بازپرس مجاز به تاخیر در این امر است که در این حال نیز وی نمی تواند بدون شروع به تحقیق، متهمی را که شخصا نزد او حاضر شده تحت نظر قرار دهد. ۳- تحت نظر قرار دادن اشخاص امری استثنایی و خلاف اصل آزادی است که در ماده فوق تنها در مورد متهمی مجاز شمرده شده که توسط ماموران جلب و نزد بازپرس آورده شده باشد. در مورد چنین متهمی نیز مجموع مدت تحت نظر نزد ضابطان و بازپرس نمی تواند از بیست و چهار ساعت تجاوز نماید. بنابراین، اگر متهم قبل از انتقال نزد بازپرس، به مدت بیست و چهار ساعت توسط ضابطان تحت نظر بوده باشد، دیگر بازپرس نمی تواند مجددا دستور تحت نظر قرار دادن او را بدهد. در این حال، وی باید یا شروع به تحقیق و سپس اقدام به صدور قرار تامین کند و یا متهم را بلاقید آزاد نماید.
